Nadmi
09-05-25

0 : Odsłon:


70 lat planu Marshalla. Fakty i mity o największym programie rozwojowym XX wieku
 
Ten plan stał się wzorem skutecznej i przynoszącej imponujące efekty pomocy gospodarczej. Jego wpływ na odbudowę Europy bywa jednak wyolbrzymiany.

Gen. George Marschall, jeden z inicjatorów programu pomocy USA dla Europy.
Universal Images Group/Corbis

Podnieść się z gruzów i zbudować nowoczesne, rozwinięte gospodarki. To, co udało się Europie Zachodniej po drugiej wojnie światowej, często pobudza wyobraźnię tych, którzy marzą o gwałtownym rozwoju. Odniesienia do amerykańskiego programu sprzed ponad pół wieku pojawiają się stale w publicznej debacie, również w Polsce. Donald Tusk latem, a Ewa Kopacz jesienią przekonywali w Sejmie, że fundusze unijne dla Polski są większe niż środki planu Marshalla. Na początku stycznia w brytyjskim „The Guardian” ukazał się apel europejskich intelektualistów o „plan Marshalla dla Ukrainy”. Do „planu Marshalla dla Afryki” namawiali z kolei rockmani Bob Geldof i Bono, kiedy w 2005 r. organizowali serię koncertów Live 8. 

Dla zwolenników wprowadzenia dzisiaj podobnych programów dla krajów ubogich plan Marshalla stanowi główny historyczny argument przemawiający za skutecznością zewnętrznej pomocy finansowej. Co jednak współcześnie wiemy o jego wpływie na odbudowę Europy? Ta kwestia stała się wśród historyków przedmiotem interesującej debaty.

Początek 30 lat chwały :
Na jednym z plakatów propagujących plan Marshalla widnieje symbolizujący europejskie kraje okręt, w którego żagle dmucha wiatr amerykańskiej pomocy. Przekaz był jasny: wsparcie finansowe z Nowego Świata stanowi napęd integracji i rozwoju gospodarczego na Starym Kontynencie. Ten cel znalazł odzwierciedlenie w oficjalnej nazwie: Europejski Program Ożywienia. Potocznie opisywano go nazwiskiem George’a Marshalla, ówczesnego sekretarza stanu Stanów Zjednoczonych, jednego z inicjatorów projektu.

W ciągu czterech lat, od 1948 do 1951 r., USA przeznaczyły dla 16 krajów Europy ponad 13 mld dol. W ramach tych funduszy Stany Zjednoczone dostarczały statkami surowce (m.in. węgiel), żywność, maszyny i inne produkty. Europejskie rządy sprzedawały podarowany towar na rynkach wewnętrznych, a zgromadzone w ten sposób pieniądze przeznaczały na inwestycje, kredyty dla przedsiębiorstw, pokrycie deficytów budżetowych, spłatę zadłużenia bądź kolejne zamówienia.

W opinii amerykańskiej dyplomacji Europa znajdowała się w głębokim kryzysie ekonomicznym i politycznym, który mógł ją uczynić łupem komunistów. Plan Marshalla był zatem elementem ogłoszonej przez Trumana taktyki powstrzymywania komunizmu. Pod presją Związku Sowieckiego kraje wschodniej Europy, w tym Polska, odmówiły udziału w programie.

Amerykańska pomoc zbiegła się w czasie z początkiem ery bezprecedensowego rozwoju w Europie Zachodniej. Przez niemal 30 lat, do początku lat 70., wzrost gospodarczy sięgał średnio 5 proc. rocznie. Nie miało to miejsca ani wcześniej, ani później na tym obszarze. Stary Kontynent nie tylko szybko odbudował się po dwóch wojnach światowych, ale i dynamicznie rozwinął. Dochód na głowę mieszkańca na początku lat 70. był niemal dwuipółkrotnie wyższy niż przed wojną. Europejczycy osiągnęli praktycznie ten sam standard życia co Amerykanie. Rosły płace robotników, którzy korzystali także z zapewnianych przez państwo dobrobytu zabezpieczeń socjalnych, a w sklepach pojawiało się coraz więcej dóbr konsumpcyjnych, na które mogło sobie pozwolić coraz więcej nabywców. We Francji przyjęło się określać ten czas mianem 30 lat chwały (les trente glorieuses), w Szwecji – rekordowymi latami (rekordaren).

W 1970 r. brytyjski historyk Richard Mayne nie był odosobniony, gdy pisał: „Z perspektywy 20 lat można stwierdzić z pewnością, że plan Marshalla był wielkim skokiem Europy do przodu. Pomoc inwestycyjna, nawozy, maszyny i narzędzia, programy produkcyjne i planowanie wzrostu położyły fundament pod późniejszy rozwój. Dzięki dostawom pożywienia i surowców plan Marshalla uratował Europejczyków przed rychłą gospodarczą katastrofą”.

W tym ujęciu pomoc zza Atlantyku uratowała europejską demokrację, zażegnała komunistyczne zagrożenie i naprowadziła europejskie gospodarki na ścieżkę wzrostu. Stała się katalizatorem europejskiego cudu gospodarczego.

Europa dałaby radę sama?
W latach 80. zaczęło się jednak pojawiać więcej głosów sugerujących, że znaczenie planu Marshalla dla odbudowy Europy było wyolbrzymiane. Brytyjski historyk Alan Milward, który w 1984 r. opublikował książkę „The Reconstruction of Western Europe”, zwrócił uwagę, że Europa Zachodnia weszła na ścieżkę wzrostu zaraz po zakończeniu wojny, nim plan Marshalla został wdrożony. Przed końcem 1947 r. Wielka Brytania i Francja osiągnęły przedwojenny poziom produkcji przemysłowej, a w połowie następnego roku średni poziom produkcji przemysłowej w Europie Zachodniej przekroczył poziom sprzed wojny. Plan Marshalla został uchwalony przez Kongres amerykański w kwietniu 1948 r., a pomoc zaczęła napływać do Europy dopiero latem 1948 r.

Milward twierdził, że przypisując główną rolę planowi Marshalla, nie docenia się potencjału Europy. Już w latach 1945–47 europejskie rządy wykonały olbrzymi wysiłek, tworząc podstawy państwa dobrobytu i przygotowując programy odbudowy. Na dobrą koniunkturę wpłynęły plan inwestycji publicznych francuskiego komisarza ds. planowania Jeana Monneta oraz reformy ministra gospodarki Niemiec zachodnich Ludwiga Erharda. Problemy ekonomiczne Europy w 1947 r. sprowadzały się raczej do przejściowego niedoboru dolarów, spowodowanego dużym importem ze Stanów Zjednoczonych. Wynikały one nie z głębokiej zapaści gospodarczej, ale z boomu gospodarczego w latach 1945–47.

Zdaniem Milwarda pomoc w ramach planu Marshalla była znacząca i mogła nieco zwiększyć tempo wzrostu gospodarczego. Była jednak zbyt mała, aby w istotny sposób wpłynąć na kondycję europejskich gospodarek i wywołać efekt wzrostu, którego Europa doświadczyła w następnych dwóch dekadach. Wartość produktów trafiających do Europy w ramach amerykańskiej pomocy stanowiła średnio od 1 do 4 proc. PKB krajów przyjmujących. Dla porównania – napływ funduszy europejskich do Polski wynosi ok. 2 proc. PKB rocznie (po odjęciu polskich wpłat do unijnego budżetu). Inaczej plan Marshalla przedstawia się, jeśli spojrzy się na jego całkowitą wartość. Na przykład Francja otrzymała w ramach rozłożonego na cztery lata planu Marshalla prawie 2,5 mld dol., co stanowiło 11 proc. jej PKB z 1948 r.

105 mld euro, które napłynie do Polski z funduszy unijnych na lata 2014–20 (w ramach polityki spójności i wspólnej polityki rolnej), stanowi ok. 25 proc. obecnego PKB Polski. A łączna suma wszystkich pieniędzy otrzymanych z Unii w latach 2007–20 wyniesie ok. 60 proc. polskiego PKB z 2007 r. Sumy te faktycznie kilkakrotnie przekraczają wsparcie, jakie otrzymała Europa w ramach planu Marshalla.

Czyżby więc Amerykanie patrzyli na powojenną Europę w zbyt ciemnych okularach, a ich pomoc była niepotrzebna?


Pomoc łagodzi konflikty :
Rewelacje Milwarda, aczkolwiek wniosły świeże spojrzenie na rolę planu Marshalla i odbrązowiły jego mit, zostały jednak uznane za zbyt krzywdzące dla amerykańskiego programu pomocy. Historycy skłaniali się ku ocenie pośredniej: bez apoteozy, ale też bez umniejszania roli tego, jakby nie było, poważnego zastrzyku zasilającego gospodarkę.

Barry Eichengreen, znany historyk gospodarki z Uniwersytetu Berkeley, potwierdził ustalenia Milwarda – łącznie amerykańska pomoc podniosła europejski PKB o ok. 2 proc. w czasie, gdy wzrósł on o ponad 20 proc. Nie oznacza to, że plan Marshalla odegrał znikomą rolę. Jak wskazywał Eichengreen, za powojennym ożywieniem gospodarczym i postępami odbudowy nie szła poprawa nastrojów społecznych i warunków bytu ludności. W znacznej mierze wynikało to z wysokich nakładów na odbudowę i inwestycje, co zmuszało rządy do ograniczania wydatków na konsumpcję. Europę trapiły strajki robotnicze, organizowane zwłaszcza przez komunistyczne związki zawodowe. Wiosną i latem 1947 r. fala strajków przeszła przez Francję. Rok później w Niemczech zachodnich związki zawodowe ogłosiły strajk pod hasłem „przeciw polityce gospodarczej wyzyskiwania ludu”. Zdaniem Eichengreena istniało wówczas ryzyko powtórzenia się w Europie wydarzeń z okresu międzywojennego, kiedy niektóre europejskie rządy – ulegając presji – podwyższały płace i prowadziły protekcjonistyczną politykę celną (nakładały wysokie cła na importowane produkty, by chronić krajowy przemysł i miejsca pracy). W ten sposób rosnąca inflacja i wysokie cła niszczyły europejską gospodarkę.

Plan Marshalla pozwolił na załagodzenie konfliktów społecznych. Ułatwiało to gromadzenie środków na inwestycje. Według Eichengreena o znaczeniu planu Marshalla zdecydowały również warunki, na jakich ta pomoc została udzielona. Wymusiły one bowiem na krajach europejskich współpracę (powstała wówczas Europejska Organizacja Współpracy Gospodarczej) i rezygnację z protekcjonizmu. Dlatego amerykański historyk nazwał plan Marshalla najbardziej udanym w historii programem strukturalnego dostosowania, czyli taką pomocą, za którą idą również konkretne dyrektywy dotyczące reform i rozwiązań prawnych.

Również brytyjski historyk Tony Judt, autor popularnej monografii historii Europy „Powojnie”, zdystansował się wobec poglądów Milwarda. Jego zdaniem plan Marshalla miał przede wszystkim znaczenie psychologiczne i polityczne. Rozwiązując problem niedoborów żywności, wspierając w krótkim okresie wzrost gospodarczy, a także zmniejszając uciążliwości powojennego chaosu i zniszczeń, pomógł Europejczykom uwierzyć w przyszłość. Poprawa nastrojów wyraźnie przekładała się na sytuację polityczną. „Plan Marshalla pozwolił Europejczykom zyskać większą pewność siebie. Pomógł im zerwać ostatecznie z dziedzictwem szowinizmu, depresji i rozwiązań autorytarnych. (…) Uczynił protekcjonistyczną politykę lat 30. zacofaną, niepotrzebną i w końcu absurdalną”.

Niezależnie od rozbieżności w ocenach dotyczących wpływu amerykańskiej pomocy, wszyscy badacze zgodnie podkreślają, że nie trafiła ona w próżnię. Plan Marshalla pomógł Europie wykorzystać potencjał, który już w niej tkwił. Jego historia dowodzi, że zewnętrzna pomoc może stanowić istotne wsparcie sukcesu gospodarczego, niekoniecznie jednak jego bezpośrednią przyczynę.


: Wyślij Wiadomość.


Przetłumacz ten tekst na 91 języków
Procedura tłumaczenia na 91 języków została rozpoczęta. Masz wystarczającą ilość środków w wirtualnym portfelu: PULA . Uwaga! Proces tłumaczenia może trwać nawet kilkadziesiąt minut. Automat uzupełnia tylko puste tłumaczenia a omija tłumaczenia wcześniej dokonane. Nieprawidłowy użytkownik. Twój tekst jest właśnie tłumaczony. Twój tekst został już przetłumaczony wcześniej Nieprawidłowy tekst. Nie udało się pobrać ceny tłumaczenia. Niewystarczające środki. Przepraszamy - obecnie system nie działa. Spróbuj ponownie później Proszę się najpierw zalogować. Tłumaczenie zakończone - odśwież stronę.

: Podobne ogłoszenia.

Uwaga, zacieśniają kontrolę nad ograniczeniami klimatycznymi.

Uwaga, zacieśniają kontrolę nad ograniczeniami klimatycznymi. Czyżby eksperyment? Niektórzy z Was mogli słyszeć, że 73 000 osób, które wzięło udział w festiwalu Burning Man na środku amerykańskiej pustyni, zostało najpierw uwięzionych w błocie (z powodu…

Elastomers na ngwa ha.

Elastomers na ngwa ha. Ndị na - eme polyurethane bụ ndị otu nke plastik, nke emepụtara n'ihi polymerization, ụdọ isi ya nwekwara otu urethane. N'izo aka dika PUR ma ọ bụ PU, ha nwere ọtụtụ ihe bara uru. Uru ha na oke ọnụ ahịa dị mma na-eme ka elastomers…

Otwarcie tygodnia mody w Berlinie lipiec 2023... Moda na 2024 rok.

Otwarcie tygodnia mody w Berlinie lipiec 2023... Moda na 2024 rok. Co się stało z ludźmi? Dlaczego Jezus a nie Mahomet, czy Budda? Chrześcijanie na to pozwalają?

MOAIS są Strażnikami historii Lemurii i od tamtego czasu strzegą jej drzwi.

MOAIS są Strażnikami historii Lemurii i od tamtego czasu strzegą jej drzwi. 6 października 2022 r. niekontrolowany pożar na Wyspie Wielkanocnej spowodowany przez hodowców zwierząt gospodarskich spowodował spalenie 80 MOAIS, powodując nieodwracalne szkody.…

Panel podłogowy: dąb barbakan

: Nazwa: Panel podłogowy: : Model nr.: : Typ: Deska dwuwarstwowa : Czas dostawy: 96 h : Pakowanie: pakiet do 30 kg lub paleta do 200 kg : Waga: : Materiał: Drewno : Pochodzenie: Polska . Europa : Dostępność: detalicznie. natomiast hurt tylko po umówieniu…

ALIGATOR. Firma. Usługi introligatorskie.

Zakład Poligraficzny "ALIGATOR" został założony w 1995 roku przez Jacka Jurkowskiego. Jego wiedza oraz doświadczenie przyczyniły się do tego, że firma od wielu lat stale się rozwija i zajmuje wiodącą pozycję na runku usług poligraficznych w naszym…

Culver Hole, Port Enyon, Walia! Podobno zbudowany przez wyjątkowo brutalnego pirata i przemytnika w XVIII wieku!!

Culver Hole, Port Enyon, Walia! Podobno zbudowany przez wyjątkowo brutalnego pirata i przemytnika w XVIII wieku!!

Cider Getränk aus XVI jetzt als Apfelschorle bekannt. Birnencider aus Birnen als Birnenschorle:

Das Trinken von Apfelwein ist seit einiger Zeit eine Mode geworden. In Skandinavien und auf den britischen Inseln ist es äußerst beliebt und eine bedeutende Alternative zu Bier. Eine interessante Tatsache ist, dass Polen, der größte Apfelproduzent in…

Popieram nową ustawę.

Popieram nową ustawę. "..Pijani kierowcy w Teksasie będą teraz musieli płacić alimenty, jeśli w wypadku samochodowym zabiją rodzica lub opiekuna dziecka.."

Kwiaty rośliny:: Świerk karłowy

: Nazwa: Kwiaty doniczkowe ogrodowe : Model nr.: : Typ: Ogrodowe rośliny:: ozdobne : Czas dostawy: 96 h : Pakowanie: Na sztuki. : Kwitnące: nie : Pokrój: krzewiasty iglasty : Rodzaj: pozostałe : Stanowisko: wszystkie stanowiska : wymiar donicy: 9 cm do 35…

Przepis kucharski na Skrzydełka z kurczaka

Skrzydełka z kurczaka : Skrzydełka z kurczaka Skrzydełka z kurczaka w miodzie przepis na 2 kg ( dla 4 osób ) Składniki na marynatę: Przyprawa Meksykańska { w torebce } szt 2 Przyprawa do kurczaka ok. 1/2 opakowania Przyprawa do gyrosa ( w torebce ) szt 1…

Figura. figurka. Statuette. Engel. Anioł. Upominek. Dekorationsart. Art. Figürchen. Statue. Skulptur. Angel. Soška. Dárek. ANIOŁ MILA 40cm 1450

: HANDELS DETAILS: Für Einzelhandel gilt der hier angegebene Preis und für Paketdienst 4 Eur pro 30kg Päckchen fürs Inland Polens. ( Es gilt: Stückzahl x Preis + 4 Eur = Gesamtbetrag für die Überweisung ) Überweisungen können auf das Bank Konto direkt…

ZASADABIKES. Producent. Części do rowerów elektrycznych i zwykłych.

Zasada to profesjonalny producent rowerów, posiadający wieloletnie doświadczenie. Korzystając z najwyższej jakości akcesoriów oraz części jesteśmy pewni, że proponujemy swoim klientom jedynie bezpieczne i sprawdzone rozwiązania. Nasze kwalifikacje oraz…

Buty dziecięce kozaki

: : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Opis. : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : DETALE HANDLOWE: : Kraj: ( Polska ) : Zasięg…

Koszula męska

: : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Opis. : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : DETALE HANDLOWE: : Kraj: ( Polska ) : Zasięg…

TAJEMNICA PRAWDZIWEGO OGRODU ŻYCIA

TAJEMNICA PRAWDZIWEGO OGRODU ŻYCIA Czy król babiloński Nabuchodonozor II i jego ukochana Amyitis rzeczywiście spacerowali ocienionymi alejami wśród wspaniałych drzew i szumiących fontann w legendarnych wiszących ogrodach Babilonu? Czy te, pełne tarasów,…

HORSE TRADE. Firma. Sklep jeździecki. Akcesoria do kąpieli dla koni.

Profesjonalny Sklep Jeździecki Horse-Trade istnieje już ponad dekadę. Od samego początku jego istnienia prezentowaliśmy ofertę najlepszych marek jeździeckich na świecie. Nie bez przyczyny jesteśmy oficjalnym dystrybutorem: euro-star ’a, HV POLO czy…

Czy kiedykolwiek zostałeś ugryziony przez mrówkę lub pająka?

Czy kiedykolwiek zostałeś ugryziony przez mrówkę lub pająka? Jeśli Twoja odpowiedź brzmi tak, oznacza to, że znasz dokładnie ostrość ich zębów. Jak więc znaleźć te mocne zęby u tak małego zwierzęcia? To pytanie było tematem wielu naukowców. Chociaż…

KIC 8462852 - gdzie są kosmici? Aktualizacja 2020:

KIC 8462852 - gdzie są kosmici? Aktualizacja 2020: Silne wahania jasności KIC 8462852 zostały omówione przez Tabetha S. Boyajian w 2015 roku jako dzieło kosmitów. Teraz, cztery lata później, po licznych misjach obserwacyjnych, tajemnica zaciemnień wydaje…

The Power of Rituals - Guideline or Risk? Emotional ritual:

The Power of Rituals - Guideline or Risk? Emotional ritual: Rituals affect our hormones and our thinking. An example of this is the wedding party - a ritual that is still important for many lovers today. What the bride and groom does not know: emotional…

Mroczna przeszłość anonimowego dawstwa nasienia.

Mroczna przeszłość anonimowego dawstwa nasienia. Stosowanie technologii wspomaganego rozrodu (ART) jest dziś tak powszechne, że łatwo zapomnieć, jak szybko zmieniły się postawy społeczne. The Atlantic opublikował niedawno artykuł o początkach technologii…

Polski, Lechicki, Książę Siemiomysł. polskie pochodzenie.

Polski, Lechicki, Książę Siemiomysł. Urodzony zapewne w pocz. X w. syn Lestka. Książę polański. Panował od ok. 930 do ok. 960 r. Prawdopodobnie poszerzył jeszcze granice państwa Polan zagarniając być może - ziemię lubuską, co doprowadziło do konfliktu z…

Мужчынскія кашулі вечных рашэнняў для малацілак добрага стылю:

Мужчынскія кашулі вечных рашэнняў для малацілак добрага стылю: Мужчынская кашуля для найбольш папулярнага і унікальнага прадмета адзення. Стылізацыйныя сукенкі, колер матэрыялу, запрашаюць кладку да вытанчанасці, трываласці і роўнасці, якія можна…

MACAS. Company. Auto industry, building trust, pride and confidence.

MACAS Automotive, a TS 16949 certified company well known in India for manufacturing CLUTCHES & BRAKES , having wide Range of automotive components for various auto applications. MACAS has been in to the Business of automotive components for more than…

Grobowiec Etrusków Tumulus z domos (przejście wejściowe), VI wpne, Necropoli della Banditaccia, Cerveteri, Włochy.

Grobowiec Etrusków Tumulus z domos (przejście wejściowe), VI wpne, Necropoli della Banditaccia, Cerveteri, Włochy.

4433AVA. HYDRO LASER. Uachtar oíche. athghiniúint le gníomh fada. Nachtcreme. regeneriert mit längerer Wirkung.

HYDRO LASER. Uachtar oíche. athghiniúint le gníomh fada. Cód Catalog / innéacs: 4433AVA. Catagóir: Cosmaidí, Hydro Laser cinniúint uachtar uachtair don oíche Cineál cosmaidí uachtair gníomh hydration, athnuachan, athbheochan Cumas 50 ml / 1.7 fl.…