0 : Odsłon:
Skarby, wikińscy wojownicy i legenda Wolina. Czy Jómsborg naprawdę istniał?
Świat wikingów ma w sobie coś tajemniczego i pierwotnego, co fascynuje i pociąga nas od dawna, a w ostatnich latach przeżywa prawdziwy popkulturowy renesans. Od popularnych seriali "The Last Kingdom" czy "Wikingowie" z Travisem Fimmelem w roli legendarnego wodza Ragnara Lodbroka, przez Thora regularnie machającego Mjolnirem i jego "pobratymców" w uniwersum Marvela, po wirtualne potyczki w "Assassin's Creed: Valhalla" czy jednej z najlepszych gier wideo w historii, czyli God of War. A co jeśli powiem wam, że nie potrzebujecie wcale wirtualnych mediów, żeby na własnej skórze poczuć prawdziwy klimat wikingów?
Bo choć brzmi to niewiarygodnie, wikingowie dwukrotnie zawitali na ziemie, które dziś nazywamy Polską i to nie jako przelotni goście. Pierwsza fala ich obecności przypada na przełom VIII i IX wieku, kiedy to wikińskie łodzie przybiły do wybrzeży Bałtyku. Niedaleko dzisiejszego Elbląga powstała wówczas osada Truso - tętniący życiem port handlowy, będący jednym z ważniejszych punktów na mapie wikińskich szlaków. Nieco dalej na zachód, w rejonie dzisiejszego Kołobrzegu, rozwinął się zaś kompleks Świelubie-Bardy, który jest kolejnym dowodem na to, że wikingowie nie tylko handlowali i grabili, ale też osiedlali się na stałe.
Perły, srebro i inne kosztowności. Wielkie odkrycie z czasów wikingów
Jómsborg, czyli nordycka Sparta?
Druga fala nordyckiej ekspansji nadeszła około połowy X wieku i skupiła się na okolicach wyspy Wolin, która według średniowiecznych przekazów skrywa wiele wikińskich skarbów będących pozostałościami po mitycznej twierdzy nordyckich wojowników, Jómsborg. Miała ona powstać w celu ochrony duńskich wpływów w kraju Słowian - pierwszy napływ wikingów miał wprawdzie miejsce, gdy jeszcze nie istniał, ale drugi przypada już na rządy Mieszka I. Warto tu zaznaczyć, że źródła różnią się w niektórych kwestiach dotyczących Jomswikingów, bo o nich właśnie mowa, dlatego wyróżnia się dwie wersje tradycji.
Według starszej założycielem Jómsborga miał być król Harald Sinozęby, a według nowszej legendarny jarl Palnatoki. Obie zgadzają się jednak co do tego, że miejsce to zamieszkiwali elitarni wojownicy wyznający surowy kodeks - nie wolno im było okazywać strachu, brać udziału w prywatnych waśniach, ani przynosić wstydu braciom broni. Brzmi zbyt pięknie, literacko wręcz? Tak samo myśli część współczesnych historyków, którzy przekonują, że Jómsborg jest jedynie literackim tworem i próbą budowania wikińskiego mitu idealnych wojownikach.
Słowianie na drodze do Biznacjum
Inni twierdzą jednak, że Jómsborg istniał naprawdę i skłaniają się ku wersji, że stanowił bazę wypadową wikińskich wypraw nad Morze Czarne. To właśnie bogactwa świata bizantyjskiego miały kusić wojowników z Północy, ale żeby do nich dotrzeć, koniecznie było korzystanie z systemów rzecznych Europy Wschodniej, a co za tym idzie odpowiednie "relacje" z lokalnymi społecznościami. Źródła mówią, że celem wojowników rezydujących w osadzie były zbrojne starcia i najazdy, które doprowadziły do opanowania regionu i w konsekwencji powstania grodu, który z czasem stał się rozległym miastem z fortecą i dużym portem, strzegącym duńskiego panowania nad podbitymi terytoriami.
Dowody? Badacze bez większych sukcesów szukają ich od dziesięcioleci (próbowali nawet naziści!), ale w ostatnich latach temat znów wrócił na naukowe salony. Najpierw za sprawą Curmsun Disc, czyli krążka o średnicy 4,5 cm z inskrypcjami wspominającymi króla Halalda Sinozębego jako władcę Duńczyków, Skanii i twierdzy Jomsborg, który uczennica polskiego pochodzenia pokazała nauczycielowi w Szwecji. Znajdujący się w posiadaniu jej rodziny obiekt miał zostać odnaleziony w latach 1840-42 jako część wikińskiego skarbu odkrytego w kryptach piwnicznych zrujnowanego kościoła w miejscowości Wiejkowo na Pomorzu, wówczas należącym do Prus, a dziś terenie gminy Wolin.
Odkrycie grobu Haralda Sinozębego. Przedwczesna ekscytacja
Duński król pochowany w polskiej wsi? Nowe odkrycie archeologów
Curmsun Disc i Gesta Wulinensis
Lokalizacja ta znajduje się tuż na wschód od rzeki Dziwna, w pobliżu miejsca, gdzie miał znajdować się Jomsborg. Tyle że środowisko naukowe ma poważne wątpliwości co do jego autentyczności, zwłaszcza że nie przypomina on żadnego znanego artefaktu z epoki wikingów (nosi raczej cechy bizantyjskich monet i pieczęci), a precyzyjne datowanie złotych przedmiotów jest niemożliwe. Według numizmatyka, dr. hab. Mateusza Boguckiego, prof. IEA PAN, krążek jest falsyfikatem i wytworem XVIII-XIX w. miłośników historii starożytnej.
Drugim znaleziskiem jest kontrowersyjna kronika Gesta Wulinensis ecclesiae pontificum, a konkretniej notatki rzekomo opracowane na podstawie tego nieznanego źródła opisującego dzieje chrześcijaństwa na Pomorzu od X do XII w. i podającego dokładne współrzędne Jómsborga, nieopodal miejscowości Paprotno na wyspie Wolin. Odkryli je w Szwecji pod koniec 2019 r. w archeolog Sven Rosborn oraz Tomasz Sielski - członek rodziny będącej w posiadaniu Curmsun Disc, co z miejsca zapaliło lampki ostrzegawcze. Nie zmienia to jednak faktu, że w tym przypadku każdy rozgłos się przydaje, bo skłania kolejne instytucje do wzmożonych prac archeologicznych w okolicy.
Jómsborg istniał, ale trochę w innym miejscu
Wystarczy tylko wspomnieć, że w 2021 roku archeolog dr Wojciech Filipowiak z Pracowni Archeologicznej przy Ośrodku Archeologii Średniowiecza Krajów Nadbałtyckich przeprowadził kampanię prewencyjnych wykopalisk archeologicznych na terenie, który wkrótce zostanie zabudowany. Ujawniły one liczne pochówki oraz zwęglone ślady drewnianych konstrukcji, które jego zdaniem są śladami wypalonego wału obronnego z X wieku, świadczącego o obecności na tym miejscu ufortyfikowanego grodu wyposażonego w faktorię handlową, czyli dowodem istnienia Jomsborga.
Tyle że nie w samym Wolinie, ale na Wzgórzu Wisielców położonym na południe od Wolina, na wzniesieniach nad Dziwną. To rezerwat archeologiczny z cmentarzyskiem kurhanowym z VIII lub IX wieku, gdzie w okresie średniowiecza odbywały się publiczne egzekucje, od których wzięła się nazwa miejsca.
(...) na całej dokumentacji zgromadzonej przez społeczność naukową, dzięki tym różnym wykopaliskom, opieram swoje twierdzenie, że istnieje szansa, że Jomsborg nie został założony w Wolinie, jak do tej pory sądzili historycy, ale w pobliżu
I choć w późniejszej rozmowie z New York Times, na którą powołuje się National Geographic, zaznacza, że nie można jeszcze z całą pewnością stwierdzić, iż odkryte przez niego ślady fortu są związane z legendarną osadą, to bardzo chciałby, żeby tak było: "Debata na temat lokalizacji Jomsborga lub tego, czy naprawdę istniał, toczy się od wielu lat. Mam nadzieję, że pomogę ją zakończyć.
I wygląda na to, że faktycznie będzie miał okazję, bo w okresie 2025-2027 wyspa Wolin ponownie stanie się punktem centralnym zainteresowania naukowców z całej Europy. Wspólny projekt badawczy Instytutu Archeologii i Etnologii PAN oraz Uniwersytetu Aarhus w Danii ma na celu rozwikłać tajemnice legendarnej twierdzy i sprawdzić, jak głęboko sięga nordycko-słowiańskie dziedzictwo tej ziemi. To właśnie z tej współpracy może narodzić się odpowiedź na pytanie, które przez lata dzieliło historyków… czy Jomsborg istniał naprawdę?
Ale zanim się dowiemy, możemy wybrać się na wyspę Wolin, żeby podziwiać znalezione w okolicy wikińskie biżuterię, srebro i artefakty, a nawet całą "wioskę wikingów" od 2003 roku prowadzoną przez stowarzyszenie Centrum Słowian i Wikingów "Wolin-Jomsborg-Vineta". Mało? W dniach 31 lipca-3 sierpnia 2025 r. na terenie wyspy odbywa się doroczny Festiwal Słowian i Wikingów, gdzie czekają pokazy dawnego rzemiosła, walki, a także degustacje średniowiecznego jedzenia, które pozwolą choć na chwilę wskoczyć w buty nordyckiego wojownika.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jomsborg
Jomsborg – legendarna osada wikingów u ujścia Odry. Pojawia się w źródłach z XII—XIII wieku, ale niektórzy historycy podważają wiarygodność sag skandynawskich jako źródeł historycznych. Najpełniejszy przekaz o Jomsborgu zawiera anonimowa Jómsvikingasaga z początku XIII wieku[1][2].
Powstanie osady
Nie jest jasne, kiedy miała powstać osada ani kto był jej założycielem. Prawdopodobnie o Jomsborgu pisał Adam z Bremy, kiedy opisywał osadę Jumne. Część źródeł, takich jak: Fagrskinna, Knytlinga saga i Saxo Gramatyk, wskazują na króla Danii Haralda Sinozębego, z namiestnictwa którego Jomswikingami dowodził Szwed Styrbjörn[2]. Z kolei Jómsvikinga saga, Saga o Olafie Tryggvasonie i Eyrbyggja saga sugerują jarla Palnatokiego, który miał otrzymać w tym celu ziemię od władcy słowiańskiego Burysława[3]. Ponieważ teksty te powstały w drugiej połowie XIII wieku i zawierają wiele podobieństw do Jómsvikingasagi, przyjmuje się, że była ona źródłem informacji dla ich autorów. Natomiast rozbieżności dotyczące założyciela Jomsborga mogą wynikać z tego, iż opierano się na jednej z młodszych wersji Jómsvikingasagi, która swoje źródło mogła mieć w jednym z wcześniejszych, dziś zaginionych tekstów. Z kolei Fagrskinna czy Knytlinga saga wzorują się na najstarszej, niezachowanej do dziś wersji Jómsvikingasagi, która wskazywała Haralda Sinozębego jako założyciela Jomsborga[4].
Wszystkie źródła[potrzebny przypis] mówią natomiast o bardzo podobnym motywie założenia osady, którym miały być zbrojne starcia i najazdy wymierzone w Słowian. Wyprawy te doprowadziły do opanowania Vindlandu i w konsekwencji do powstania grodu, który początkowo funkcjonować miał jako wojskowy obóz. Według sag Jomsborg stał się z czasem rozległym miastem z fortecą i dużym portem, przy którym znajdowała się kamienna wieża z katapultami. Najstarsze zapiski mówią, że port mógł pomieścić trzy statki, ale w późniejszych tekstach jest wzmianka o 360 okrętach[3]. Osadę zamieszkiwała zbrojna grupa wojowników zwana Jomswikingami, która miała za zadanie strzec duńskiego panowania nad okolicznym terytoriami. O jej kształcie i działaniach decydował zarządzający grodem jarl. Z czasem Jomswikingowie zaczęli podbijać także sąsiednie ziemie oraz najeżdżać wybrzeża Danii i Norwegii[5]. Ostateczny kres ich działalności położył w XI wieku Magnus Dobry, który najechał i zniszczył Jomsborg[6].
Z Jomsborgiem łączy się także postać norweskiego króla Olafa Tryggvasona, który miał tam spędzić trzy lata[2].
Badania archeologiczne
Pierwsze badania archeologiczne przeprowadzili na Wolinie w latach 30. XX wieku badacze niemieccy pod przewodnictwem K.A. Wildego. Po II wojnie światowej wykopaliskami zajęli się polscy archeolodzy, którzy odkryli „kompleks miejski” z częścią handlową, przystanią portową oraz cmentarzyskiem. Według archeologów osada powstała na przełomie VIII i IX wieku[7]. Wśród odnalezionych przedmiotów były m.in. elementy uzbrojenia, naczynia ze steatytu, ozdobne amulety, tabliczka z napisem runicznym, fragmenty łodzi oraz drewniany dysk pełniący prawdopodobnie funkcję kompasu[8].
Zobacz też
Burysław
Truso
Wikingowie
Wineta
Przypisy
Aron J. Guriewicz: Wyprawy wikingów. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 74.
Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 86-87. ISBN 978-83-7301-973-7.
T. D. Kendrick: A History of the Vikings. Courier Dover Publications, 2004, s. 179. ISBN 978-0-486-43396-7. (ang.).
J. Megaard. Studier i Jómsvikinga sagas stemma. Jómsvikinga sagas fem redaksjoner sammenlignet med versjone i Fagrskinna. Jómsvikingadrápa, Heimskringla og Saxo. „Arkiv for Nordisk Filologi”. 15, s. 152-182, 2000.
Hans Ræder, Jørgen Olrik: Saxonis Gesta Danorum. Levin & Munkesgaard, 1931, s. 271.
R. Chartrand, Magnus Magnusson, Ian Heath, Mark Harrison, Keith Durham: The Vikings: Voyagers of Discovery and Plunder. Osprey Publishing, 2006, s. 90. ISBN 1-84603-087-0. (ang.).
Tomasz Ważny, Dieter Eckstein. Dendrochronologiczne datowanie wczesnośredniowiecznej słowiańskiej osady Wolin. „Materiały Zachodniopomorskie”. 33, s. 147-159, 1987.
B. M. Stanisławski. Dysk drewniany z Wolina, jako kompas słoneczny- następny krok w badaniach nad wczesnośredniowieczną nawigacją. „Materiały Zachodniopomorskie”. 46, s. 157-176, 2000.
: Wyślij Wiadomość.
Przetłumacz ten tekst na 91 języków
: Podobne ogłoszenia.
Długopis : Penac ch 6
: Nazwa: Długopisy : Czas dostawy: 96 h : Typ : Odporna na uszkodzenia i twarda kulka wykonana z węglika wolframu : Materiał : Metal plastik : Kolor: Wiele odmian kolorów i nadruków : Dostępność: Detalicznie. natomiast hurt tylko po umówieniu :…
Pistolety wirowe czyli działo gradowe.
Pistolety wirowe czyli działo gradowe. Działo powoduje eksplozję poprzez zmieszanie gazów acetylenu i tlenu. Po zapaleniu gorąca, gazowa mieszanina rozszerza się w beczce, tworząc ruchomy pierścień. Według Hadriana pierścienie z jego armaty osiągają…
WIKO. Firma. Utylizacja i transport odpadów.
Mamy zaszczyt przedstawić firmę WIKO ONE Sp.zo.o. Jesteśmy nową spółką świadczącą kompleksowe usługi w zakresie gospodarowania odpadami przy wykorzystaniu najnowszych technologii. Nasza główna siła to rzetelni i kompetentni pracownicy - profesjonaliści w…
Blat granitowy : Calypso
: Nazwa: Blaty robocze : Model nr.: : Rodzaj produktu : Granit : Typ: Do samodzielnego montażu : Czas dostawy: 96 h ; Rodzaj powierzchni : Połysk : Materiał : Granit : Kolor: Wiele odmian i wzorów : Waga: Zależna od wymiaru : Grubość : Minimum 2 cm :…
Gdański naukowiec wyizolował genom wirusa SARS-CoV-2: GISAID, koronawirus w Polsce, koronawirus, covid-19, sars-cov-2
Gdański naukowiec wyizolował genom wirusa SARS-CoV-2: GISAID, koronawirus w Polsce, koronawirus, covid-19, sars-cov-2 20200424AD Do międzynarodowej bazy danych trafił genom wirusa SARS-CoV-2 wyizolowany przez gdańskiego naukowca dr. Łukasza Rąbalskiego z…
I-Kale - imifino emnandi: izakhiwo zezempilo:
I-Kale - imifino emnandi: izakhiwo zezempilo: 07: Esikhathini sokudla okunempilo, i-kale ibuyela ekuthandweni. Ngokuphikisana nokubonakala, lokhu akuyona into entsha ku-cuisine yasePoland. Wozani kuze kube muva nje lapho ungayithenga khona kumahhala…
ไวรัสจีน อาการของ coronavirus มีอะไรบ้าง coronavirus คืออะไรและเกิดขึ้นที่ไหน? Covid-19:
ไวรัสจีน อาการของ coronavirus มีอะไรบ้าง coronavirus คืออะไรและเกิดขึ้นที่ไหน? Covid-19: Coronavirus สังหารในประเทศจีน เจ้าหน้าที่แนะนำการปิดล้อมเมือง 11 ล้าน - หวู่ฮั่น ไม่สามารถเข้าและออกจากเมืองได้ในขณะนี้…
He pai nga taapiri pai: Taonga: He aha te whakamahi i aua mea?
Taonga: He aha te whakamahi i aua mea? Ko etahi o matou e whakapono ana, e koa ana ki te whakamahi i nga taapiringa kai, ko etahi atu e mawehe atu ana. I tetahi taha, e kiia ana he taapiri pai ki te kai, ki te maimoatanga ranei, ki era atu hoki, i…
Kā jūs izvēlaties veselīgu augļu sulu?
Kā jūs izvēlaties veselīgu augļu sulu? Pārtikas veikalu un lielveikalu plaukti ir piepildīti ar sulām, kuru krāsains iepakojums ietekmē patērētāja iztēli. Viņi vilina ar eksotiskām garšām, bagātīgu vitamīnu saturu, garantētu dabisko sastāvdaļu 100%…
JETMASTER. Company. Gas fireplaces and wood fireplaces.
Jetmaster, Australia’s market leader in gas fireplaces and wood fireplaces, caters to all homes with inbuilt single or double-sided, and freestanding units, along with installation options for existing fireplaces and new constructions. Choose from a…
EUROWET. Producent. Preparaty dla zwierząt towarzyszących.
Jesteśmy producentem i dystrybutorem preparatów dla zwierząt towarzyszących takich jak: psy, koty, gołębie, ptaki ozdobne, króliki, świnki morskie, chomiki i żółwie. Wszystkie nasze produkty zostały opracowane w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie…
Part 2: Archangels miturut Interpretation Kanthi Kabeh Tandha Zodiak:
Part 2: Archangels miturut Interpretation Kanthi Kabeh Tandha Zodiak: Akeh teks agama lan filsafat spiritual nuduhake manawa rencana kanthi becik ngatur kelahiran kita ing wektu lan lokasi lan wong tuwa sing spesifik. Mula saka iku, tanggal sing lair…
"To wielki dzień dla Polski". Mamy umowę na supernowoczesny sprzęt od USA
"To wielki dzień dla Polski". Mamy umowę na supernowoczesny sprzęt od USA 2024.03.01. Wicepremier, szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz podpisał w czwartek umowę na zintegrowany system dowodzenia obroną przeciwlotniczą i przeciwrakietową dla II fazy…
Lodowate wody Antarktydy, a dokładnie rejon McMurdo Sound, zamieszkują niezwykłe organizmy - gigantyczne gąbki wulkaniczne (Anoxycalyx joubini).
Lodowate wody Antarktydy, a dokładnie rejon McMurdo Sound, zamieszkują niezwykłe organizmy © Fot. Wikipedia/Dayton PK, Kim S, Jarrell SC, Oliver JS, Hammerstrom K, Fisher JL, et al./CC BY 4.0 Lodowate wody Antarktydy, a dokładnie rejon McMurdo Sound,…
Функцыі магнію ў клеткавых біяхімічных працэсах:
Функцыі магнію ў клеткавых біяхімічных працэсах: Асноўная роля магнію ў клетцы заключаецца ў актывацыі больш за 300 ферментатыўных рэакцый і ўздзеянні на фарміраванне высокаэнергетычных сувязей АТФ за кошт актывацыі адэнілацыклазы. Магній таксама гуляе…
Wątroba: pożywienie, które powinno być w diecie po 40 latach życia
Wątroba: pożywienie, które powinno być w diecie po 40 latach życia Kiedy osiągamy pewien wiek, potrzeby naszego ciała zmieniają się. Ci, którzy zwracali uwagę na swoje ciała przechodzące w wieku dojrzewania w wieku 20 lat, a następnie w wieku 30 lat, a…
Η σημασία των κατάλληλων πέλματος για τους διαβητικούς.
Η σημασία των κατάλληλων πέλματος για τους διαβητικούς. Πείθοντας κάποιον ότι τα άνετα και καλά τοποθετημένα υποδήματα επηρεάζουν σημαντικά την υγεία μας, η ευεξία και η άνεση της κίνησης είναι εξίσου αποστειρωμένα με το ότι το νερό είναι υγρό. Αυτή…
13 symptomer på coronavirus ifølge personer, der er kommet sig:
13 symptomer på coronavirus ifølge personer, der er kommet sig: 20200320AD Coronavirus har mestret hele verden. Folk, der overlevede coronavirusinfektion fortalte om symptomerne, der gjorde det muligt for dem at udføre testen for sygdommen. Det er meget…
Wywiad z Laura Eisenhower Prawnuczką Prezydenta Eisenhowera o Obcych, rządzie Deep State (Napisy PL)
Wywiad z Laura Eisenhower Prawnuczką Prezydenta Eisenhowera o Obcych, rządzie Deep State (Napisy PL) Wywiad dotyczący uprowadzeń ludzi przez obce istoty. Porozumienie między agendami kosmitów na Ziemi i ziemskich rządów w różnych krajach celem…
1. സൺഗ്ലാസുകൾ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിനുള്ള നിയമങ്ങൾ.
സൺഗ്ലാസുകൾ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിനുള്ള നിയമങ്ങൾ. നിരവധി ആളുകൾക്ക് സൺഗ്ലാസ് തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നത് വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള വെല്ലുവിളിയാണ്. അവയുടെ ബാഹ്യരൂപത്തിൽ മാത്രമല്ല, അതായത് മുഖത്തിന്റെ ആകൃതിയുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്ന ഫ്രെയിമിന്റെ ആകൃതിയും നിറവും മാത്രമല്ല,…
Po to przyszedłeś.
Kiedy dusza wybiera przybycie na Ziemię, już wie, że straci swoją kosmiczną pamięć i zapomni, że jest częścią Uniwersalnej Świadomości, ryzykując doświadczanie bólu, strachu i rozłąki. Właśnie z tego powodu jednym z największych „darów” bycia tutaj jest…
Miasto Brigham, Utah. Zbudowano 1857 r, przy populacji 900 ludzi (w tym kobiety i dzieci)
Miasto Brigham, Utah. Zbudowano 1857 r, przy populacji 900 ludzi (w tym kobiety i dzieci)
Sieć tuneli pod Waszyngtonem wykorzystanych w aferze Pizza-Gate.
Sieć tuneli pod Waszyngtonem wykorzystanych w aferze Pizza-Gate. Bzdurna historia o pochodzeniu tuneli związanych z udziałem Harrisona G. Dyera , entomologa ze Smithsonian (kolekcjoner owadów… komary były jego specjalnością), który podobno – dla zabawy –…
Гіалуронова кислота або колаген? Яку процедуру вибрати:
Гіалуронова кислота або колаген? Яку процедуру вибрати: Гіалуронова кислота та колаген - це речовини, які природним чином виробляються організмом. Слід підкреслити, що після 25 років їх виробництво зменшується, через що старіють процеси і шкіра стає…
Kopalnia diamentów Diavik przy kole podbiegunowym w Kanadzie.
Kopalnia diamentów Diavik przy kole podbiegunowym w Kanadzie.
Długopis : Soft glider czerwony 0.7
: Nazwa: Długopisy : Czas dostawy: 96 h : Typ : Odporna na uszkodzenia i twarda kulka wykonana z węglika wolframu : Materiał : Metal plastik : Kolor: Wiele odmian kolorów i nadruków : Dostępność: Detalicznie. natomiast hurt tylko po umówieniu :…