DIANA

• Kraj:Polska
• : Język.:polski
• : Utworzony.: 30-12-17
• : Ostatnie Logowanie.: 16-03-22

×

: Kontakt.

: Imię.

: E-mail.

: Wiadomość.

Proszę zamienić znaczniki %d na własne liczby

: Dodaj.

Wiadomość nie może być pusta!

Wiadomość zostanie przetłumaczona po wysłaniu (jeżeli środki są wystarczające)

: Captcha. Kod Ochronny.

Załączniki:

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

Ilość dopuszczalnych plików: 5

JPEG, JPG, PNG, GIF, DOC, PDF, ZIP, RAR, TAR, HTML, SWF, TXT, XLS, DOCX, XLSX : lub : ODT : tylko formaty:.

: Maksymalny rozmiar pliku. 3MB.

: Wyślij Wiadomość.

CHEMIA. Reguła przekory. Reguła le Chatelier. Reguła przekory Le Chatelier-Browna.

: Opis.: „Jeżeli na układ znajdujący się w stanie równowagi podziałamy bodźcem z zewnątrz (zmienimy temperaturę, ciśnienie, stężenia reagentów), to w układzie tym zajdą procesy dążące do tego, by zaburzona równowaga została przywrócona.”        Mówiąc prościej układ działa zawsze "na przekór",   jeżeli obniżamy temperaturę, to układ będzie chciał ją z powrotem podnieść.    Cała reakcja chemiczna musi być cały czas w równowadze.          Zmiana stężeń reagentów a stan równowagi.   Stężenia substratów i produktów możemy dowolnie zmieniać.      Jeżeli ZWIĘKSZYMY STĘŻENIA substratów, w układzie zostanie zaburzona równowaga, będzie nadwyżka substratów w stosunku do produktów. Układ będzie dążył do tego, aby zminimalizować działanie bodźca, zatem konieczne będzie zmniejszenie stężenia substratów, a zwiększenie stężenia produktów.  W związku z tym, że cząsteczek substratów jest więcej, częściej dochodzi do zderzeń efektywnych, tzn. takich zderzeń cząsteczek ,   w wyniku których powstaje nowa cząsteczka (najczęściej produkt reakcji).    W związku z tym zacznie przybywać produktów i ubywać substratów aż do momentu ponownego ustalenia się równowagi chemicznej.  Można powiedzieć, że wydajność reakcji rośnie, ponieważ wytwarzanie produktu jest efektywniejsze.  Analogicznie postępujemy w wypadku, gdy zwiększymy stężenie produktów.  Jeżeli produktów będzie zbyt dużo w porównaniu z ilością substratów, układ będzie dążył do odtworzenia cząsteczek substratów, więc produkty zaczną się rozpadać do substratów. Wydajność reakcji zmaleje w wyniku ubywania produktów.  Mówiąc prościej, przy zwiększeniu stężenia substratów stan równowagi zostanie przesunięty w stronę produktów czyli w prawo, a przy zwiększeniu stężenia produktów w stronę substratów czyli w lewo.      Jeżeli ZMNIEJSZYMY STĘŻENIA substratów, w układzie pojawi się deficyt substratów. Cząsteczki produktów zaczną się rozpadać, by uzupełnić niedobór substratów.  Wydajność zmaleje w wyniku spadku efektywności tworzenia produktu. Jeżeli zmniejszymy stężenie produktów, powstanie ich niedobór, zatem substraty zaczną się łączyć, dając produkt i tym samym uzupełniając jego ubytek.    Wydajność wzrośnie, odprowadzanie produktu z układu jest zatem prostym sposobem na zwiększenie wydajności procesu. Czyli zmniejszenie stężenia substratu powoduje przesunięcie równowagi reakcji w stronę substratów (w lewo), natomiast zmniejszenie stężenia produktów przesuwa równowagę reakcji w stronę produktów (w prawo).  Jak się ma temperatura na stan równowagi?  Jeżeli do przebiegu reakcji konieczne jest dostarczenie ciepła z zewnątrz, reakcja jest endotermiczna, a entalpia takiej reakcji jest większa od zera. Jeżeli procesy zachodzące w układzie powodują wzrost temperatury otoczenia, tzn. ciepło jest uwalniane, to reakcja nazywana jest egzotermiczną i jej entalpia jest mniejsza od zera. Jeżeli proces jest egzotermiczny, traktujemy ciepło jako jeden z produktów, gdy ciepło jest pochłanianie przez układ, traktujemy je jako substrat.  Jeżeli ZWIĘKSZYMY TEMPERATURĘ reakcji egzotermicznej, postępujemy w ten sam sposób jak gdybyśmy zwiększali stężenie produktu (ciepło jest produktem reakcji egzotermicznej), równowaga reakcji przesunie się w stronę substratów (w lewo, tj. w celu ochłodzenia układu).  Jeżeli ZWIĘKSZYMY TEMPERATURĘ reakcji endotermicznej, postępujemy tak samo, jak gdybyśmy zwiększyli stężenie substratów, równowaga przesunie się w stronę produktów (w prawo)  Jeżeli ZMNIEJSZYMY TEMPERATURĘ reakcji egzotermicznej, to tak, jak gdybyśmy zmniejszyli ilość produktu, równowaga przesunie się w stronę produktów (w prawo, tj. w celu ogrzania układu)  Jeżeli ZMNIEJSZYMY TEMPERATURĘ reakcji endotermicznej, postępujemy analogicznie jak przy zmniejszaniu stężeń substratów, stan równowagi zostanie przesunięty w stronę substratów (w lewo)   Ciśnienie?  Do określenia, jak na układ wpłynie zmiana ciśnienia, musimy obliczyć liczbę moli cząsteczek gazowych (g) po stronie substratów i produktów. Nie można brać pod uwagę cząsteczek w stanie ciekłym (c) i stałym (s). Zakładamy, że układ jest układem zamkniętym, żaden z reagentów nie opuszcza środowiska reakcji, objętość jest stała (nie zmienia się w czasie).  Im więcej cząsteczek gazowych, tym silniejsze ciśnienie jest wywierane.     prykład na reakcji syntezy amoniaku z azotu i wodoru:  N2(g)+3H2(g)2NH3(g)  Po stronie substratów są 4 mole cząsteczek gazowych (mol azotu i 3 mole wodoru), po stronie produktów są 2 mole cząsteczek gazowych (amoniaku). W związku z tym substraty wywierają wyższe ciśnienie niż produkt reakcji.  Jeżeli w takim przypadku ZWIĘKSZYMY CIŚNIENIE, to w układzie zajdą procesy dążące do zmniejszenia ciśnienia, zacznie powstawać coraz więcej amoniaku, który wywiera na układ mniejsze ciśnienie niż wodór i azot. Równowaga zostanie przesunięta w stronę produktów (w prawo, w celu obniżenia ciśnienia).   Jeżeli w takim przypadku ZMNIEJSZYMY CIŚNIENIE, układ będzie dążył do zwiększenia ciśnienia, cząsteczki amoniaku będą się rozpadać, tworząc wodór i azot, które z kolei podniosą ciśnienie. Równowaga przesunie się w stronę produktów (w lewo, ku zwiększeniu ciśnienia).  W niektórych przypadkach to ciśnienie wywierane przez produkty jest większe, postępujemy analogicznie jak w poprzednim przykładzie.  Niekiedy ciśnienie wywierane przez substraty jest takie samo jak ciśnienie wywierane przez produkty, np. H2(g)+I2(g)2HI(g). Po obu stronach równania udział biorą 2 mole cząsteczek gazowych. W takich sytuacjach zmiana ciśnienia, podwyższenie czy obniżenie, nie wpłynie na stan równowagi.  Wpływ KATALIZATORA na układ w stanie równowagi:  Katalizator przyspiesza przebieg reakcji, poprzez obniżenie energii aktywacji (minimalnej energii niezbędnej do zapoczątkowania reakcji), nie zużywa się w trakcie trwania procesu. Katalizator, co bardzo ważne, nie wpływa na stan równowagi, zatem również nie da się, dodając katalizator, zmniejszyć bądź zwiększyć wydajności reakcji, możemy ją tylko przyspieszyć.  Wpływ INHIBITORA na układ w stanie równowagi:  Analogicznie do katalizatora, z tą różnicą, że inhibitor zwalnia przebieg reakcji.  

: Data Publikacji.: 03-12-25

CHEMIA. Elektroliza. Katody i anody. Prawa Faradaya.

: Opis.: Trochę o elektrolizie. Czyli katody i anody. :)         Elektroliza    Zespół procesów fizycznych i chemicznych zachodzących podczas przepływu przez elektrolit stałego prądu elektrycznego to elektroliza. Podczas elektrolizy zachodzą procesy odwrotne w stosunku do przemian zachodzących w czasie pracy ogniwa galwanicznego. Jony elektrolitu przemieszczają się w kierunku odpowiedniej elektrody − aniony kierują się do anody, gdzie ulegają utlenieniu, zaś kationy dążą do katody, na której zachodzi redukcja.   We wszystkich procesach elektrochemicznych katoda jest zawsze elektrodą, na której zachodzi proces redukcji, zaś anodą czyli elektroda, na której zachodzi utlenianie.     Znak elektrod w elektrolizerze jest przeciwny do znaku elektrod w ogniwie galwanicznym, bo w elektrolizerze katoda jest połączona z ujemnym, a anoda z dodatnim biegunem zewnętrznego źródła prądu.    Elektroliza przebiega tylko wówczas, gdy do elektrod przyłożone jest napięcie wyższe od siły elektromotorycznej (SEM) ogniwa. Najniższe napięcie które jest potrzebne do zapoczątkowania elektrolizy to napięciem rozkładowe.         Procesy chemiczne zachodzące podczas elektrolizy są zależne od składu roztworu,    materiału elektrod, przyłożonego napięcia i temperatury. W niektórych wypadkach produkty elektrolizy mogą wchodzić w reakcje wtórne z materiałem elektrod lub z substancjami obecnymi w roztworze. O tym, które jony będą się utleniać, a które redukować łatwiej od innych decyduje przede wszystkim potencjał danej reakcji elektrodowej.         Zaawsze obojętne są jony i koniec.     H+i OH− pochodzące z autodysocjacji wody oraz cząsteczki wody, które również mogą ulegać reakcjom elektrodowym.         Reakcje katodowe         Przy najniższym napięciu ulegają rozładowaniu kationy metali o największych wartościach potencjałów normalnych Eo.         W praktyce oczywiście musi być inaczej i w roztworach wodnych redukcji ulegają kationy o potencjale wyższym od potencjału glinu (Eo= − 1,67 V), czyli położone w szeregu elektrochemicznym za glinem.    Metali położonych w szeregu elektrochemicznym przed glinem (np. Mg, Na,) nie można wydzielić elektrolitycznie z wodnych roztworów na elektrodach metalicznych (z wyjątkiem elektrody rtęciowej).         Jeżeli roztwór elektrolitu nie zawiera kationów metali mogących się rozładować, wówczas na katodzie wydziela się wodór który pochodzi z redukcji kationów wodoru (jeżeli roztwór elektrolitu ma odczyn kwaśny) lub z redukcji wody:         2 H+ + 2 e = H2 (para)    2 H2O + 2 e → H2 (para) + 2 OH−         Gdy roztwór który podajemy elektrolizie zawiera kilka kationów metali to rozładowaniu ulega na katodzie najpierw kation o najwyższym potencjale wydzielania, a po wyczerpaniu się kationów tego metalu rozpoczyna się rozładowywanie kolejnego jonu:          Reakcje anodowe    W pierwszej kolejności rozładowaniu ulegają aniony kwasów beztlenowych, np. Cl−,Br−, I−, S2−.         Jeżeli roztwór elektrolitu nie zawiera takich anionów to na anodzie wydziela się tlen, pochodzący z rozkładu anionów wodorotlenowych (gdy roztwór elektrolitu ma odczyn zasadowy) lub z utleniania cząsteczek wody:         2 OH− = 1⁄2 O2 (para) + H2O + 2 e     H2O = 1⁄2 O2 (para) + 2 H+ + 2 e         Obecne w roztworze aniony kwasów tlenowych nie rozładowują się, a na anodzie zachodzi drugi z wyżej napisanych procesów (utlenianie wody).          Bilans procesu elektrolizy czyli Faraday. Często uczony w szkołach.         I prawo Faradaya         Po krótce to masa na elektrodzie podczas elektrolizy jest proporcjonalna do ładunku przepływającego przez elektrodę.         Stała Faradaya, w skrócie zwana faradayem oznacza ładunek 1 mola elektronów.     Miedzy stałą Avogadra NA, stałą Faradaya F i ładunkiem elementarnym elektronu e istnieje zależność    F = e · NA         1F = 1,6022 · 10−18 C · 6,022 · 1023 mol-1 = 96484,5 C/mol w przybliżeniu 96500 C/mol         II prawo Faradaya    Masy różnych substancji wydzielone na elektrodach podczas przepływu jednakowego ładunku elektrycznego Q = I · t są proporcjonalne do ich równoważników elektrochemicznych.       

: Data Publikacji.: 01-12-25

BIOLOGIA. Układ kostny człowieka. Część 1.

: Opis.: Układ kostny (systema skelatele) składa się z kości (ossium).   Wyróżniamy cztery główne rodzaje kości: -   kość długa (os longum) – jeden jej wymiar jest znacznie większy od pozostałych, np. piszczel,   - kość płaska (os planum) – jeden jej wymiar jest znacznie mniejszy od pozostałych, np. łopatka,   - kość krótka (os breve) – jej wymiary są w przybliżeniu podobne, np. krąg,   - kość powietrzna (os pneumaticum) – zawiera wewnątrz siebie powietrze.        Teraz o ogólnej budowy kości długiej.( reszta będzie na histologii pozniej)       Kość taka składa się z trzonu (corpus, diaphysis) oraz z każdej strony z nasady (epiphysis). W okresie wzrostu trzon od nasady oddzielony jest chrząstką nasadową (cartilago epiphysialis), która później przekształca się w kresę nasadową (linea epiphysialis). Części trzonu położone najbliżej nasad to przynasady (metaphyses). Kość zbudowana jest ze specyficznie ułożonej istoty gąbczastej (substantia spongiosa) oraz istoty zbitej (substantia compacta). Wewnątrz niektórych kości znajduje się jama szpikowa (cavitas medullare), wypełniona przez szpik kostny żółty lub czerwony (medulla ossium flava s. rubra). Do kości przyczepione są mięśnie (musculi) oraz więzadła (ligamenta), które wywierając na kość nacisk, bądź pociągając jej część, wywołują na jej powierzchni nierówności zwane odrostkami (apophyses). I tak – nacisk na kość powoduje w niej powstanie różnorakich zagłębień, np.: dół (fossa), dołek (fovea), dołeczek (foveola), dołczynek (fossula), bruzda (sulcus), kanał (canalis), otwór (foramen), wcięcie (incisura), wycisk (impressio). Z kolei pociąganie wywołuje na powierzchni wyniosłości: wyrostek (processus), kolec (spina), grzebień (crista, pecten), guz (tuber), guzek (tuberculum), guzowatość (tuberositas, protuberantia), róg (cornu), kresa (linea).      Szkielet człowieka dzielimy na szkielet osiowy (skeleton axiale) oraz szkielet kończyn. W szkielecie osiowym wyróżniamy czaszkę (cranium), kręgosłup (columna vertebralis), żebra (costae) i mostek (sternum). 6 Kręgosłup (columna vertebralis) składa się z kręgów (vertebrae), które dzielimy na prawdziwe oraz rzekome. Kręgi prawdziwe (vertebrae verae) tworzą przedkrzyżową część kręgosłupa (pars presacralis columnae vertebralis) i dzielą się na: kręgi szyjne (vertebrae cervicales – C1-7), piersiowe (vertebrae thoracicae – Th1-12) oraz lędźwiowe (vertebrae lumbales – L1-5); kręgów prawdziwych jest zatem łącznie 24. Kręgi rzekome (vertebrae spuriae) tworzą część krzyżowo-guziczną kręgosłupa (pars sacrococcygica columnae vertebralis), a reprezentowane są przez kość krzyżową (os sacrum – S1-5) oraz kość guziczną (coccyx – Co) posiadającą 4, 5 a czasem więcej segmentów. Kręgosłup nie jest idealnie prosty, lecz posiada charakterystyczne wygięcia. Wygięcie do przodu nazywamy lordozą – taką sytuację mamy w odcinku szyjnym i lędźwiowym (lordosis cervicalis et lumbalis). Z kolei wygięcie do tyłu to klifoza – tak jest w odcinku szyjnym i krzyżowym (kyphosis thoracica et sacralis). Kręgosłup wygięty jest również nieznacznie na bok, co nazywamy skoliozą; znacznie boczne wygięcie kręgosłupa jest stanem patologicznym.       1 Pomimo dużego zróżnicowania kręgów jesteśmy w stanie wskazać zasadnicze cechy kręgu prawdziwego. Składa się on z trzonu kręgu (corpus vertebrae) oraz z łuku kręgu (arcus vertebrae). Oba one ograniczają otwór kręgowy (foramen vertebrale); wszystkie otwory tworzą kanał kręgowy (canalis vertebralis), wewnątrz którego leży rdzeń kręgowy (medulla spinalis). Przejście trzonu w łuk jest najwęższym miejscem kręgu i nazywa się nasadą łuku kręgu (pediculus arcus vertebrae). Nasada wyznacza dwa nierównej wielkości wcięcia: kręgowe górne oraz dolne (incisura vertebralis superior et inferior), przy czym dolne jest większe. Wcięcie kręgowe danego kręgu tworzy wraz ze wcięciem kręgu sąsiedniego otwór zwany międzykręgowym (foramen intervertebrale), służący do przejścia nerwu. Łuk kręgu składa się z dwóch blaszek (laminae arcus vertebrae). Od kręgu odchodzi również 7 wyrostków – 3 parzyste i 1 nieparzysty. Mamy więc parzysty wyrostek stawowy górny i dolny (processus articularis superior et inferior), parzysty wyrostek poprzeczny (processus transversus) oraz nieparzysty wyrostek kolczysty (processus spinosus), odchodzący z miejsca połączenia blaszek, w osi symetrii kręgu.       2 Nie wszystkie jednak kręgi prawdziwe cechują się taką budową jak przedstawiono powyżej. Cechą charakterystyczną kręgów szyjnych jest obecność otworu w wyrostku poprzecznym, czyli otworu wyrostka poprzecznego (foramen processus transversi). Przez otwór ten przechodzi w C1-6 tętnica kręgowa (a. vertebralis). Wyrostek poprzeczny zakończony jest dwoma guzkami – przednim i tylnym (tuberculum anterius et posterius). Guzek przedni C6 jest silnie wykształcony i przez to wyczuwalny, a dzięki sąsiedztwu z tętnicą szyjną otrzymał nazwę guzka szyjnego (tuberculum catoticum). Pomiędzy guzkami znajduje się bruzda nerwu rdzeniowego (sulcus nervi spinalis). Kręgi szyjne, oprócz ostatniego, mają rozdwojony na końcu wyrostek kolczysty; w rozdwojeniu tym leży więzadło karkowe (lig. nuchae). C7 posiada długi i nie rozdwojony wyrostek kolczysty, łatwo wyczuwalny przez skórę, dlatego też nazywany jest kręgiem wystającym (vertebra prominens). Dwa pierwsze kręgi szyjne posiadają ponadto wyjątkowy kształt i właściwości. C1 zwany jest kręgiem szczytowym (atlas). Brak w nim środkowej części trzonu, która utworzyła część C2. Brak również bruzdy nerwu kręgowego oraz wcięć kręgowych, istnieje za to bruzda t. szyjnej (sulcus a. vertebralis). Powierzchnie stawowe nie leżą na wyrostkach stawowych, lecz na częściach bocznych trzonu (massae laterales). Obecny jest łuk przedni i tylny (arcus anterior et posterior atlantis), zakończone odpowiednio guzkiem przednim i tylnym (tuberculum anterius et posterius). Na wewnętrznej powierzchni łuku przedniego w linii środkowej znajduje się dołek zęba (fovea dentis). - 11 - C2 zwany jest kręgiem obrotowym lub obrotnikiem (axis). Środkowa część trzonu C1 dołączyła się do trzonu obrotnika, tworząc jego ząb (dens axis), zakończony szczytem zęba (apex axis). Ząb posada dwie powierzchnie stawowe – przednią (facies articularis anterior), zwrócona do dołka zęba na C1 oraz tylną (facies articularis posterior), zwróconą do więzadła poprzecznego kręgu szczytowego (lig. transversum atlantis), łączącego części boczne atlasu i dzielącą jego otwór kręgowy na część dla zęba (mniejsza) oraz dla rdzenia kręgowego (większa). Obrotnik nie posiada wyrostków stawowych górnych, na wyrostkach poprzecznych brak bruzdy nerwu rdzeniowego, a guzek przedni jest słabo zaznaczony.       3 Kręgi piersiowe charakteryzują się obecnością dołków żebrowych (foveae costales) w tylnej części trzonów. Zazwyczaj obserwujemy parzysty dołek żebrowy górny i dolny (fovea costalis superior et inferior). Nie jest to jednak reguła. Th1 posiada jeden cały dołek dla żebra I oraz ½ dołka dla górnej połowy żebra II. Kolejne Th2-9 posiadają dołek górny i dolny, każdy dla połówki żebra. Th10 posiada tylko dołek górny dla dolnej połowy żebra X. Th11-12 posiadają jeden cały dołek, odpowiednio dla żeber XI i XII. Schematycznie zapisujemy (ściąga :): Th1:1+½, Th2-9:½+½, Th10:½, Th11-12:1. W przypadku środkowych kręgów powierzchnię stawową (facies articularis) dla głowy żebra (caput costae) tworzy dołek żebrowy dolny kręgu wyżej położonego, część krążka międzykręgowego (discus intervertebralis) oraz dołek żebrowy górny kręgu niżej położonego. Na każdym końcu wyrostka poprzecznego znajduje się dołek żebrowy tego wyrostka (fovea costalis processus transversi). Ponadto kręgi szyjne posiadają długi wyrostek kolczysty zagięty dachówkowato w dół.       4 Kręgi lędźwiowe cechują się tym, iż boczny wyrostek odchodzi przed powierzchniami stawowymi, czyli nie z łuku, ale z trzonu kręgu. Jest on w istocie pozostałością po zanikłym żebrze lędźwiowym, dlatego nazywa się wyrostkiem żebrowym (processus costalis). Właściwy wyrostek porzeczny zredukowany został do dwóch małych elementów: wyrostka dodatkowego (processus accessorius) leżącego pomiędzy wyrostkiem stawowym górnym a nasadą wyrostka żebrowego oraz do wyrostka suteczkowatego (processus mamillaris) znajdującego się na tylnej stronie wyrostka stawowego górnego. Wyrostki stawowe górne nazywane są obejmującymi (excipientes), a dolne objętymi (excepti), zachodząc na siebie jak dachówki. Wyrostek kolczysty jest gruby, spłaszczony i biegnie poziomo. Otwór kręgowy jest mały i trójkątny, zaś otwory międzykręgowe są znacznie większe niż w wyższych partiach      5 Kręgi krzyżowe zrastają się, tworząc kość krzyżową. Składa się ona z podstawy (basis ossis sacrum) oraz z wierzchołka (apex ossis sacrum). Podstawa wraz z trzonem L5 tworzy wzgórek (promontorium), a w jej tylnej części zachowały się wyrostki stawowe górne. Na kości krzyżowej wyróżniamy wklęsłą powierzchnię miedniczną (facies pelvina) oraz wypukłą powierzchnię grzbietową (facies dorsalis). Na powierzchni miednicznej widoczne są 4 kresy poprzeczne (lineae transversae), co jest efektem zrośnięcia się kości z 5 kręgów. Kresy te naprowadzają na otwory krzyżowe miedniczne (foramina sacralia pelvina), przez które przechodzą gałęzie brzuszne nerwów krzyżowych (rami ventrales nervorum sacralium). Na powierzchni grzbietowej odpowiadają im otwory krzyżowe grzbietowe (foramina sacralia dorsalia), przez które przechodzą gałęzie grzbietowe nerwów krzyżowych (rami dorsales nervorum sacralium). Ponadto na powierzchni grzbietowej dostrzegamy 5 listewek kostnych, powstałych ze zrośnięcia się elementów kręgów. I tak – wyrostki kolczyste S1-5 zrosły się, dając nieparzysty grzebień krzyżowy pośrodkowy (crista sacralis mediana). Wyrostki stawowe zrosły się w parzysty grzebień krzyżowy pośredni (crista sacralis intermedia); jego górnym przedłużeniem są pozostałe wyrostki stawowe górne S1, zaś w dół przedłuża się z każdej strony w rożek krzyżowy (cornu sacrale), który ogranicza rozwór krzyżowy (hiatus sacralis) oraz łączy się z rożkiem guzicznym (cornu coccygeum). Wyrostki poprzeczne zrosły się w parzysty grzebień krzyżowy boczny (crista sacralis lateralis). Szczątkowe żebra krzyżowe połączyły się w części boczne (partes laterales). Na brzegu kości krzyżowej znajduje się powierzchnia uchowata (facies auricularis), która łączy się z taką samą powierzchnią na kości biodrowej (os ilium) poprzez staw krzyżowo – biodrowy (articulatio sacroiliaca). Za powierzchnią uchowatą znajduje się guzowatość krzyżowa (tuberositas sacralis), stanowiąca przyczep dla więzadeł krzyżowo – biodrowych międzykostnych (ligg. sacroiliaca interossea) wzmacniających staw krzyżowo – biodrowy. Wewnątrz kości znajduje się kanał krzyżowy (canalis sacralis), który komunikuje się z otworami krzyżowymi miednicznymi i grzbietowymi oraz otwiera się w postaci rozworu krzyżowego. Kość krzyżowa wykazuje znaczne zróżnicowanie z zależności od płci. Kość guziczna stanowi zakończenie kręgosłupa. Zbudowana jest z 3 do 6, a czasem nawet więcej elementów. Posiada szczątkowe wyrostki stawowe górne Co1, tworzące po każdej stronie rożek guziczny (cornu coccygeum).       6 Żebra (costae) występują w liczbie 12 par. Ze względu na sposób umocowania dzielimy je na żebra prawdziwe (costae verae): I-VII oraz rzekome (costae spuriae), które z kolei dzielimy na przytwierdzone (costae affixae): VII-X oraz wolne (costae fluitantes): XI-XII. Żebro dzielimy na kość żebrową oraz chrząstkę żebrową. Kość żebrowa (os costale) składa się z głowy, szyjki i trzonu. Głowa żebra (caput costae) posiada swoją powierzchnię stawową (facies articularis capitis costae), która w żebrach II-X przedzielona jest grzebieniem głowy żebra (crista capitis costae), wciskającym się w tę odpowiadającą część kręgosłupa, która stanowi kawałek krążka międzykręgowego; żebra I, XI, XII mają głowy gładkie. Szyjka żebra (collum costae) posiada na górze grzebień szyjki żebra (crista colli costae); posiada ponadto guzek żebra (tuberculum costae) z powierzchnią stawową (facies articularis tuberculi costae), która odpowiada dołkowi żebrowemu wyrostka poprzecznego (fovea costalis processus transversi) odpowiedniego kręgu piersiowego. Trzon żebra (corpus costae) posiada kąt żebrowy, do którego przyczepia się m. prostownik grzbietu (m. erector spinae); w żebrze I kat zlewa się z guzkiem żebrowym, a w żebrach XI i XII kąt nie występuje. Na trzonie znajduje się ponadto bruzda żebra (sulcus costae), nieobecna w żebrach I, XI, XII. Każde żebro - 12 - posiada trzy krzywizny: k. płaszczyzny, k. krawędzi oraz skręcenie wokół własnej osi długiej . Chrząstka żebrowa (cartilago costalis) służy w żebrach prawdziwych do połączenia z mostkiem. Pomiędzy niektórymi żebrami, najczęściej VI i VII, powstają stawy międzychrząstkowe (articulationes interchondales); nie są to stawy w ścisłym znaczeniu, tylko zamknięte przestrzenie otoczone tkanką chrzestną. Chrząstki żeber VIII-X zrastają się i wspólnie dochodzą do mostka, tworząc po każdej stronie łuk żebrowy (arcus costalis). Kąt zawarty pomiędzy łukami żebrowymi obu stron klatki piersiowej nazywamy kątem podmostkowym (angulus infrasternalis). Żebra XI-XII posiadają bardzo krótkie chrząstki, które nie łącza się bezpośrednio z mostkiem. Niektóre żebra posiadają indywidualne i charakterystyczne cechy. Żebro I jest krótkie, szerokie i silnie zgięte, posiada powierzchnię górną i dolną oraz krawędź wewnętrzna i zewnętrzną. Nie posiada grzebienia ani na głowie ani na szyjce, która jest cienka i obła.   Posiada za to bruzdę tętnicy podobojczykowej (sulcus a. subclaviae) oraz bruzdę żyły podobojczykowej (sulcus v. subclaviae), które rozdzielone są od siebie przez guzek mięśnia pochyłego przedniego (tuberculum m. scaleni anterioris). Żebro II posiada powierzchnię boczno–górną oraz przyśrodkowo-dolną, przy czym na pierwszej z nich występuje guzowatość mięśnia zębatego przedniego (tuberositas m. serrati anterioris). Żebra XI i XII nie posiadają bruzd wzdłuż dolnych krawędzi, guzka żebrowego ani grzebienia głowy żebra; kąt żebrowy jest w żebrze XI ledwie zaznaczony, a w XII w ogóle go brak.            

: Data Publikacji.: 29-11-25

BIOLOGIA. Układ kostny człowieka. Część 2.

: Opis.:     8 Szkielet klatki piersiowej składa się z kręgów piersiowych (vertebrae thoracicae) Th1-12, z żeber (costae) w liczbie 12 par oraz z mostka (sternum).       Część kręgosłupowa współtworzy tylną ścianę, żebra – tylną, boczną i przednią, mostek łączy żebra, a także, poprzez obojczyk, szkielet osiowy z obręczą kończyny górnej.   Mostek składa się z rękojeści mostka (manubrium sterni), trzonu mostka (corpus sterni) oraz z wyrostka mieczykowatego (processus xiphoideus). Rękojeść z trzonem połączona jest spojeniem rękojeści (symphysis manubriosternalis), gdzie znajduje się wyczuwalny przez skórę kąt mostka (angulus sterni), zaś trzon z wyrostkiem łączy chrząstkozrost mostkowy (synchondrosis sternalis). Na górnym biegunie rękojeści znajduje się nieparzyste wcięcie szyjne (incisura jugularis), rozdzielające parzyste wcięcie obojczykowe (incisura clavicularis) służące do połączenia z obojczykiem. Ponadto na rękojeści znajduje się wcięcie żebrowe I (incisura costalis I). Po obu bokach kąta mostka znajduje się wcięcie żebrowe II, zaś na trzonie – wcięcia żebrowe III-VII.       Kości kończyny górnej :)  Kości kończyny górnej (ossa membri superioris) dzielą się na obręcz kończyny górnej (cingulum membri superioris) oraz szkielet kończyny górnej wolnej (sceleton membri superioris liberi).   Do obręczy zaliczamy obojczyk (clavicula) oraz łopatkę (scapula). Do kośćca kończyny górnej wolnej zaliczamy kość ramienną (humerus), kości przedramienia – łokciową (ulna) i promieniową (radius) oraz kości ręki (ossa manus), w skład których wchodzą kości nadgarstka (ossa carpi), kości śródręcza (ossa metacarpi) i kości palców ręki lub paliczki palcowe ręki (ossa digitorum manus s. phalages manus).       9 Obojczyk (clavicula) jest kością długą o kształcie rozciągniętej litery S. Posiada trzon (corpus claviculae) oraz dwa końce – mostkowy (extremitas sternalis) z powierzchnią stawową mostkową (facies articularis sternalis) oraz barkowy (extremitas acromialis) z powierzchnią stawową barkową (facies articularis acromialis). Obojczyk jest spłaszczony i posiada powierzchnię górną i dolną. Powierzchnia górna jest względnie gładka; stanowi miejsce przyczepu dla mięśni: mostkowo-obojczykowo-sutkowego (m. sternocleidomastoideus; koniec mostkowy, wyżej), piersiowego większego (m. pectoralis major; koniec mostkowy, niżej), czworobocznego (m. trapezius; koniec barkowy, wyżej) oraz naramiennego (m. deltoideus; koniec barkowy, niżej). Powierzchnia dolna jest bardziej chropowata; na jej końcu mostkowym znajduje się wycisk więzadła żebrowo-obojczykowego (impressio lig. costoclavicularis), na trzonie przyczepia się m. podobojczykowy (m. subclavius), zaś na końcu barkowym występuje guzowatość krucza (tuberositas coracoidea). W tej ostatniej wyróżnić można guzek stożkowaty (tuberculum conoideum), od którego odchodzi więzadło stożkowate (lig. conoideum) oraz kresę czworoboczną (linea trapezoidea), do której przyczepia się więzadło czworoboczne (lig. trapezoideum). Więzadło stożkowate oraz czworoboczne tworzą wspólnie więzadło kruczoobojczykowe (lig. coracoclaviculare).       10 Łopatka (scapula) jest trójkątną kością płaską, posiadającą 3 brzegi, 3 kąty oraz 2 powierzchnie. Wyróżniamy brzeg boczny, przyśrodkowy oraz górny. Brzeg boczny (margo lateralis) jest najgrubszy, przyczepia się doń m. obły większy i mniejszy (m. teres major et minor). Brzeg przyśrodkowy (margo medialis) jest najdłuższy i najcieńszy, przyczepia się doń m. zębaty przedni (m. serratus anterior) oraz m. równoległoboczny większy i mniejszy (m. rhomboideus major et minor). Brzeg górny (margo superior) jest najkrótszy; obecne jest na nim wcięcie łopatki (incisura scapulae) zamknięte więzadłem poprzecznym łopatki górnym (lig. transversum scapulae superius) – tworzy się w ten sposób kanał, którym przechodzi n. nadłopatkowy (n. suprascapularis). Wyróżniamy też trzy kąty: górny, dolny i boczny. Do kąta górnego (angulus superior) przyczepia się m. dźwigacz łopatki. Kąt dolny (angulus inferior) schodzi na wysokość VII-VIII żebra. Kąt boczny (angulus lateralis) posiada wydrążenie stawowe (cavitas glenoidalis), które ograniczają dwa guzki – nad- i podpanewkowy (tuberculum supra- et infraglenoidale); do guzka nadpanewkowego przyczepia się głowa długa m. dwugłowego ramienia (caput longum m. bicipitis brachii), zaś do podpanewkowego – głowa długa m. trójgłowego ramienia (caput longum m. tricipitis brachii). Wydrążenie stawowe oparte jest na szyjce łopatki (collum scapulae), od którego odchodzi wyrostek kruczy (processus coracoideus); stanowi on miejsce przyczepu mm.: piersiowego mniejszego (m. pectoralis minor), kruczoramiennego (m. coracobrachialis) oraz głowy krótkiej m. dwugłowego ramienia (caput breve m. bicipitis brachii). Na łopatce wyróżniamy powierzchnię żebrową oraz grzbietową. Na powierzchni żebrowej (facies costalis) dostrzegamy dół podłopatkowy (fossa subscapularis), stanowiący miejsce przyczepu m. podłopatkowego (m. subscapularis). Na powierzchni grzbietowej obecny jest grzebień łopatki (spina scapulae), przechodzący na brzegu przyśrodkowym w trójkąt grzebienia (trigonum spinae). Grzebień przedłuża się w wyrostek barkowy (acromion), zakończony kątem barkowym (angulus acromialis) i posiadający powierzchnię stawową barkową (facies articularis acromialis). Ponadto grzebień dzieli powierzchnię grzbietową na dół nadgrzebieniowy (fossa supraspinata), gdzie przyczepia się m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) oraz na dół podgrzebieniowy (fossa infraspinata), gdzie przyczepia się m. podgrzebieniowy (m. infraspinatus).       11 Kość ramienna (humerus) jest kością długą – wyróżniamy w niej nasadę bliższą, trzon oraz nasadę dalszą. Na nasadzie bliższej (epiphysis proximalis) zauważamy głowę kości ramiennej (caput humeri) z odpowiednią powierzchnią stawową (facies articularis capitis humeri). Głowa oddzielona jest od reszty nasady szyjką anatomiczną (collum anatomicum), zaś od trzonu – szyjką chirurgiczną (collum chirurgicum). Poza głową na nasadzie bliższej znajdują się dwa guzki – większy i mniejszy, każdy przedłużający się w swój grzebień, pomiędzy nimi zaś obecna jest bruzda międzyguzkowa. Guzek większy (tuberculum majus) jest miejscem przyczepu odpowiednio od góry: m. nadgrzebieniowego (m. supraspinatus), m. podgrzebieniowego (m. infraspinatus) oraz m. obłego mniejszego (m. teres minor). Na grzebieniu guzka większego (crista tuberculi majoris) przyczepia się m. piersiowy większy (m. pectoralis major). Na guzku mniejszym (tuberculum minus) przyczepia się m. podłopatkowy (m. subscapularis), zaś na jego grzebieniu (crista tuberculi minoris) – m. obły większy (m. teres major) oraz m. najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi). W bruździe międzyguzkowej (sulcus intertubercularis) przewija się ścięgno głowy długiej m. dwugłowego ramienia (tendo capitis longi m. bicipitis brachii). Na trzonie (corpus humeri) wyróżniamy brzeg przedni, boczny i przyśrodkowy oraz powierzchnię przednią boczną, przednią przyśrodkową oraz tylną. Brzeg przedni (margo anterior) rozdziela się przy nasadzie dalszej, ograniczając w ten sposób dół dziobiasty (fossa coronoidea). Brzeg boczny (margo lateralis) przedłuża się w nadkłykieć boczny (epicondylus lateralis), do którego przyczepiają się mm. prostowniki przedramienia. Brzeg przyśrodkowy (margo medialis) przedłuża się w nadkłykieć przyśrodkowy (epicondylus medialis), do którego przyczepiają się mm. zginacze przedramienia; ponadto przez nadkłykieć ten przewija się n. łokciowy (n. ulnaris), pozostawiając na nim swoją bruzdę (sulcus n. ulnaris). Na powierzchni przedniej przyśrodkowej (facies anterior medialis) przyczepia się m. kruczoramienny (m. coracobrachialis). Na powierzchni przedniej bocznej (facies anterior lateralis) znajduje się guzowatość naramienna (tuberositas deltoidea), gdzie przyczepiają się m. ramienny (m. brachialis) oraz m. naramienny (m. deltoideus). Na powierzchni tylnej (facies posterior) obecna jest bruzda n. promieniowego (sulcus n. radialis); ponad nią przyczepia się głowa boczna m. trójgłowego ramienia (caput laterale m. tricipitis brachii), zaś pod nią – głowa przyśrodkowa tego mięśnia (caput mediale m. tricipitis brachii). Na nasadzie dalszej (epiphysis distalis), zwanej kłykciem kości ramiennej (condylus humeri), wyróżniamy główkę oraz bloczek. Główka kości ramiennej (capitulum humeri), położona bardziej bocznie, przedłuża się do góry w dół promieniowy (fossa radialis), ponadto styka się z głową kości promieniowej (caput radii). Bloczek kości ramiennej (trochlea humeri) wygląda jak dwa ścięte stożki – promieniowy (mniejszy) oraz łokciowy (większy), złączone swoimi mniejszymi podstawami tworząc rynienkę kierunkową dla listewki kierunkowej na wcięciu bloczkowym (incisura trochlearis) kości łokciowej. Z przodu na nasadzie dalszej znajduje się dół dziobiasty (fossa coronoidea) przeznaczony dla wyrostka dziobiastego (processus coronoideus) kości łokciowej. Z tyłu zaś znajduje się dół łokciowy (fossa olecrani), przeznaczony dla wyrostka łokciowego (olecranon) tejże kości. Czasami ściana kostna pomiędzy tymi dołami zanika, dając otwór nadkłykciowy (foramen supracondylicum).       12 Kość łokciowa (ulna) jest również kością długą i rozróżniamy w niej te same ogólne elementy. Na nasadzie bliższej (epiphysis proximalis) obecne są dwa wyrostki rozdzielone wcięciem bloczkowym (incisura trochlearis). Wyrostek dziobiasty (processus coronoideus) posiada na bocznej stronie nasady wcięcie promieniowe (incisura radialis) dla obwodu stawowego (circumferentia articularis) kości promieniowej. Wyrostek łokciowy (olecranon) jest miejscem przyczepu m. trójgłowego ramienia (m. triceps brachii). Poniżej nasady obecna jest guzowatość kości łokciowej (tuberositas ulnae), stanowiąca przyczep m. ramiennego (m. brachialis). Na trzonie (corpus ulnae) wyróżniamy brzeg przedni (margo anterior), tylny (margo posterior) oraz międzykostny (margo interosseus), a także powierzchnię przyśrodkową (facies medialis), przednią (facies anterior) i tylną (facies posterior), na której znajduje się grzebień m. odwracacza (crista m. supinatoris). Na nasadzie dalszej (epiphysis distalis) obecna jest głowa kości łokciowej (caput ulnae), na której znajduje się obwód stawowy (circumferentia articularis) dla wcięcia łokciowego (incisura ulnaris) kości promieniowej oraz wyrostek rylcowaty (processus styloideus), będący miejscem przyczepu m. prostownika nadgarstka łokciowego (m. extensor carpi ulnaris).       13 Kość promieniowa (radius) jest kością długą. Na nasadzie bliższej (epiphysis proximalis) znajduje się głowa kości promieniowej (caput radii), posiadająca obwód stawowy (circumferentia articularis) dla wcięcia promieniowego (incisura radialis) kości łokciowej. Głowa łączy się z szyjką kości promieniowej (collum radii), za którą znajduje się guzowatość kości promieniowej (tuberositas radii), będącą miejscem przyczepu m. dwugłowego ramienia (m. biceps brachii). Na trzonie (corpus radii) wyróżniamy brzeg przedni (margo anterior), tylny (margo posterior) oraz międzykostny (margo interosseus), a także powierzchnię przednią (facies anterior), tylną (facies posterior) i boczną (facies lateralis), na której znajduje się guzowatość nawracacza (tuberositas pronatoria), będącą miejscem przyczepu m. nawrotnego  obłego (m. pronator teres). Na nasadzie dalszej (epiphysis distalis) znajduje się wyrostek rylcowaty (processus styloideus), który na bocznej stronie posiada szeroką bruzdę przeznaczona dla ścięgien m. odwodziciela kciuka długiego (m. abductor pollicis longus) oraz m. prostownika kciuka krótkiego (m. extensor pollicis brevis). Strona przednia kości jest względnie gładka, przebiega na niej m. nawrotny czworoboczny (m. pronator quadratus). Na stronie tylnej natomiast znajduje się szereg bruzd dla ścięgien mm. prostowników nadgarstka i palców. Od strony przyśrodkowej widoczne jest także wcięcie łokciowe (incisura ulnaris) dla obwodu stawowego (circumferentia articularis) kości łokciowej. Od strony ręki obecna jest powierzchnia stawowa nadgarstkowa (facies articularis carpea) podzielona listewka na część boczną, przeznaczoną dla kości łódkowatej (os scaphoideum) oraz na część przyśrodkową, przeznaczoną dla kości księżycowatej (os lunatum).       14 Kości nadgarstka (ossa carpi) występują w liczbie 8 i ułożone są w dwa szeregi. Patrząc od strony dłoniowej, w kierunku od strony bocznej ku przyśrodkowej, są to: : kość łódkowata (os scaphoideum), kość księżycowata (os lunatum), kość trójgraniasta (os triquetum), kość grochowata (os pisiforme), : kość czworoboczna większa (os trapezium) i mniejsza (os trapezoideum), kość główkowata (os capitatum) i kość haczykowata (os hamatum). Każda z kości nadgarstka posiada 6 powierzchni, z wyjątkiem najmniejszej, tj. kości grochowatej. 56 Elementy skrajnych kości nadgarstka tworzą po każdej stronie wyniosłości – łokciową i promieniową. Wyniosłość nadgarstka łokciowa (eminentia carpi ulnaris) utworzona jest przez kość grochowatą (os pisiforme) i haczyk kości haczykowatej (hamulus ossis hamati). Wyniosłość nadgarstka promieniowa (eminentia carpi radialis) utworzona jest przez guzek kości łódkowatej (tuberculum ossis scaphoidei) oraz guzek kości czworobocznej większej (tuberculum ossis trapezi). Obie te wyniosłości zamknięte są troczkiem zginaczy (retinaculum flexorum), tworząc kanał nadgarstka (canalis carpi). Kanałem tym przebiega 10 elementów: n. pośrodkowy (n. medianus) i 9 ścięgien zginaczy palców: 4 ścięgna m. zginacza palców powierzchownego (m. flexor digitorum superficialis), 4 ścięgna m. zginacza palców głębokiego (m. flexor digitorum profundus) oraz ścięgno m. zginacza kciuka długiego (m. flexor pollicis longus).       15 W skład kości ręki (ossa manus) oprócz omówionych już kości nadgarstka wchodzą kości śródręcza i kości palców ręki. Kości śródręcza (ossa metacarpi) występują w liczbie 5. Każda z nich składa się z podstawy, trzonu i głowy. Podstawa (basis) jest charakterystyczna dla każdej kości. Trzon (corpus) jest wklęsły od strony dłoniowej i ogranicza przestrzeń międzykostną śródręcza (spatia interossea metacarpi), w której znajdują się mm. międzykostne (mm. interossei). Głowa (caput) posiada kulistą powierzchnie stawową oraz guzek na brzegu dłoniowym. Kości palców ręki (ossa digitorum manus) nazywamy inaczej paliczkami ręki (phalanges manus). Kciuk (pollex) posiada paliczek bliższy (phalanx proximalis) i dalszy (phalanx distalis), zaś pozostałe palce posiadają paliczek bliższy czyli pierwszy (phalanx proximalis s. prima), średni czyli drugi (phalanx media s. secunda) oraz dalszy czyli trzeci (phalanx distalis s. tertia). Każdy z paliczków składa się z podstawy (basis phalangis), trzonu (corpus phalangis) i głowy (caput phalangis), na której w paliczkach dalszych obecna jest guzowatość paliczka dalszego (tuberositas phalangis distalis).     Tyle o kościach kończyny górnej, teraz się zabieram za dolne      

: Data Publikacji.: 29-11-25