DIANA

• Kraj:Polska
• : Język.:polski
• : Utworzony.: 30-12-17
• : Ostatnie Logowanie.: 16-03-22

×

: Kontakt.

: Imię.

: E-mail.

: Wiadomość.

Proszę zamienić znaczniki %d na własne liczby

: Dodaj.

Wiadomość nie może być pusta!

Wiadomość zostanie przetłumaczona po wysłaniu (jeżeli środki są wystarczające)

: Captcha. Kod Ochronny.

Załączniki:

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

: Wybierz: : Edycja. : Usuń.

Ilość dopuszczalnych plików: 5

JPEG, JPG, PNG, GIF, DOC, PDF, ZIP, RAR, TAR, HTML, SWF, TXT, XLS, DOCX, XLSX : lub : ODT : tylko formaty:.

: Maksymalny rozmiar pliku. 3MB.

: Wyślij Wiadomość.

CHEMIA. Szybkość reakcji chemicznej.

: Opis.: Szybkość reakcji       Szybkość reakcji zależy od budowy i charakteru chemicznego substancji. Reakcje między jonami w rozpuszczalnikach polarnych przebiegają zwykle natychmiast, tak że trudno jest zmierzyć ich szybkość, natomiast reakcje z udziałem związków o wiązaniach kowalencyjnych zachodzą w tych warunkach znacznie wolniej i łatwo jest obserwować wpływ różnych czynników na szybkość procesu i kierunek zmian. Dział chemii opisujący szybkość reakcji nosi nazwę kinetyki chemicznej. Do reakcji dochodzi podczas tzw. zderzeń aktywnych, czyli zderzeń cząsteczek obdarzonych energią równą lub większą od energii aktywacji.       Czynniki, które mają wpływ na liczbę takich zderzeń decydują o szybkości reakcji chemicznych. Wśród nich najważniejszymi są: rodzaj i stężenie reagentów (w przypadku gazów mogą to być ich ciśnienia cząstkowe), temperatura, obecność katalizatora. W odniesieniu do reakcji zachodzących w roztworach istotną rolę odgrywa także rodzaj rozpuszczalnika, natomiast, gdy w reakcji bierze udział substancja stała – stopień jej rozdrobnienia. Miarą szybkości reakcji chemicznej jest zmiana stężenia substratu lub produktu reakcji w jednostce czasu: v = ± dc/dt Gdy zmiana stężenia dotyczy produktu reakcji, w równaniu tym stosujemy znak „+”, gdy przedmiotem badań jest stężenie substratu, które maleje w trakcie trwania reakcji, wprowadzamy znak „–”.  Stężenia pozostałych substancji zmieniają się w sposób równoważny, wynikający ze stechiometrii reakcji. Stechiometryczne równanie reakcji w niewielu przypadkach pozwala na wnioskowanie, w jakim stopniu szybkość badanej reakcji zależy od stężeń reagentów.  Najczęściej reakcje chemiczne przebiegają etapami i o szybkości całej reakcji decyduje jej najwolniejszy etap. Wyznaczone doświadczalnie równanie, podające zależność szybkości reakcji od stężeń reagentów, nosi nazwę równania kinetycznego i opisuje najwolniejszy etap reakcji.   Znajomość takiego równania pozwala na wnioskowanie o mechanizmie reakcji. Przykładowo, dla reakcji: 2 HI + H2O2 → I2 + 2 H2O równanie kinetyczne ma postać: v kc c = HI H O ⋅ ⋅ 2 2 70 a stężenie HI występuje w nim w pierwszej potędze, a nie w drugiej, jak mógłby sugerować zapis reakcji.  Świadczy to o tym, że powyższa reakcja przebiega etapowo, a w najwolniejszym etapie reagują ze sobą 1 mol HI z 1 molem H2O2.  Współczynnik k występujący w równaniu kinetycznym nosi nazwę stałej szybkości reakcji. Jest on liczbowo równy szybkości danej reakcji, gdy stężenia substancji wynoszą 1 mol/dm3 .   Wartość stałej szybkości zależy od: rodzaju reakcji, temperatury i katalizatora. Zgodnie z teorią kinetyczną, liczba skutecznych zderzeń, a więc i szybkość reakcji roś- nie wraz ze wzrostem temperatury, zarówno dla reakcji endo- jak i egzotermicznych.  Przybliżona reguła van’t Hoffa mówi, że przy wzroście temperatury o 10 stopni szybkość reakcji wzrasta 2 ÷ 4 razy (w przypadku reakcji egzotermicznych współczynnik ten przyjmuje wartość bliską 2, w reakcjach endotermicznych zbliża się do 4). W przypadku wielu reakcji duży wpływ na ich szybkość wywierają katalizatory.   Nazwę tę stosuje się zwykle do substancji przyspieszających reakcje, substancje opóźniające zwane są inhibitorami. Katalizatory uczestniczą w różnych etapach reakcji poprzez udział w tzw. kompleksach aktywnych i produktach pośrednich. W ostatecznym wyniku nie ulegają przemianom chemicznym. Ich wpływ na szybkość reakcji polega na obniżeniu energii aktywacji, w wyniku czego większa liczba zderzeń cząsteczek substratów staje się zderzeniami aktywnymi, prowadzącymi do reakcji. Katalizator może występować w tym samym stanie skupienia, co substraty reakcji, wówczas mamy do czynienia z katalizą homogeniczną. Gdy stanowi on odrębną fazę w układzie reagującym, katalizowana reakcja przebiega na granicy faz i mówimy wówczas o katalizie heterogenicznej. Przebieg niektórych reakcji przyśpiesza jeden z jej produktów – wtedy jest to autokataliza.

: Data Publikacji.: 10-12-25

BIOLOGIA. Układ kostny człowieka. Część 4. Czaszka ludzka. Kości czaszki.

: Opis.:     Czaszka (cranium) składa się z kości czaszki (ossa cranii).  Te możemy podzielić na budujące mózgoczaszkę (neurocranium s. cranium cerebrale) oraz na budujące twarzoczaszkę (splanchnocranium s. cranium faciale).  Mózgoczaszkę budują kości nieparzyste: potyliczna (os occipitale), klinowa (os sphenoidale) i czołowa (os frontale) oraz parzyste:   ciemieniowa (os parietale) i skroniowa (os temporale).   Twarzoczaszkę tworzą: kości twarzy (ossa faciei), kość gnykowa (os hyoideum) i kosteczki słuchowe (ossicula auditus s. auditoria); te ostatnie to młoteczek (malleus), kowadełko (incus) i strzemiączko (stapes)  Kości twarzy dzielimy na parzyste i nieparzyste, parzyste zaś na wyczuwalne i niewyczuwalne (ukryte).   Do parzystych wyczuwalnych należy: kość nosowa (os nasale), jarzmowa (os zygomaticum) i szczeka (maxilla), do parzystych niewyczuwalnych (ukrytych): kość łzowa (os lacrimale), małżowina nosowa dolna (concha nasalis inferior) i kość podniebienna (os palatinum), do nieparzystych: kość sitowa (os ethmoidale), lemiesz (vomer) i żuchwa (mandibula).   Kość potyliczna (os occipitale) składa się z części podstawnej (pras basilaris), z parzystej części bocznej (pars lateralis) oraz z łuski potylicznej (squama occipitalis).  Wszystkie powyższe części rozmieszczone są wokół otworu potylicznego wielkiego (foramen occipitale magnum).   Część podstawna z boczną połączona jest przez chrząstkozrost śródpotyliczny przedni (synchondrosis intraoccipitale anterior), zaś część boczna z łuską poprzez chrząstkozrost śródpotyliczny tylny (synchondrosis intraoccipitale posterior). Pomiędzy częścią boczną a trzonem kości klinowej (corpus ossis sphenoidalis) znajduje się chrząstkozrost klinowopotyliczny (synchondrosis sphenooccipitalis), który z wiekiem zrasta się w kościozrost klinowopotyliczny (synostosis sphenooccipitalis).  Część podstawna (pras basilaris) ma kształt klina zwróconego ostrzem do otworu wielkiego a podstawą do kości klinowej. Jej powierzchnia wewnętrzna jest gładka i rynienkowato wgłębiona – w tym miejscu znajduje się stok (clivus), na którym leży most (pons) i rdzeń przedłużony (medulla oblongata). Wzdłuż bocznych krawędzi ciągnie się bruzda zatoki skalistej górnej (sulcus sinus petrosi inferioris)   Na powierzchni zewnętrznej w linii środkowej znajduje się guzek gardłowy (tuberculum pharyngeum), do którego przyczepia się szew gardła (raphe pharyngis) i więzadło podłużne przednie (lig. longitudinale anterius).  Po bocznej stronie guzka znajduje się dołek, w którym przyczepia się m. długi głowy (m. longus capitis) i m. prosty głowy przedni (m. rectus capitis anterior). Boczne brzegi części podstawnej wraz z częścią skalistą kości skroniowej ograniczają szczelinę skalistopotyliczną (fissura petrooccipitalis) wypełnioną przez chrząstkozrost skalistopotyliczny (synchondrosis petrooccipitalis).      Część boczna (pars lateralis) posiada z boku wcięcie szyjne (incisura jugularis). Odchodzi od niego wyrostek szyjny (processus jugularis), na zewnątrz od którego obecny jest wyrostek przysutkowy (processus paramastoideus), gdzie przyczepia się m. prosty głowy boczny (m. rectus capitis lateralis).   Wcięcie szyjne wraz z analogicznym wzięciem na kości skroniowej ogranicza otwór szyjny (foramen jugulare) podzielony przez wyrostek śródszyjny (processus intrajugularis) na mniejszą część przednią i większą tylną. Przez cześć przednią przechodzi n. językowogardłowy (n. glossopharyngeus) (IX) i zatoka skalista dolna (sinus petrosus inferior), zaś przez część tylną – opuszka górna żyły szyjnej (bulbus superior v. jugularis), n. błędny (n. vagus) (X), n. dodatkowy (n. accessorius) (XI) i wraca do czaszki gałąź oponowa n. błędnego (r. meningeus n. vagi). Na powierzchni wewnętrznej obecny jest guzek szyjny (tuberculum jugulare), stanowiący oparcie dla móżdżku (cerebellum).   Pod nim znajduje się kanał n. podjęzykowego lub podjęzykowy (canalis n. hypoglossi s. canalis hypoglossalis), przez który przechodzi ów n. podjęzykowy (n. hypoglossus) (XII) oraz splot żylny tego kanału (plexus venosus canalis hypoglossalis).   Dalej z tyłu mamy kanał kłykciowy (canalis condylaris), przez który przechodzi ż. wypustowa kłykciowa (v. emissaria condylaris) i który przedłuża się w dół kłykciowy (fossa condylaris).   Na powierzchni zewnętrznej kości znajduje się kłykieć potyliczny (condulus occipitalis), który kontaktuje się z kręgiem szczytowym (atlas). Łuska skroniowa (squama occipitalis) posiada brzeg przedni ograniczający otwór wielki, brzeg boczny zwany sutkowym (margo mastoideus) oraz brzeg węgłowy (margo lambdoideus).   Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy grubsza część górną (planum occipitale) oraz cieńsza część dolną (planum nuchae). Granicę pomiędzy nimi wyznacza guzowatość potyliczna zewnętrzna (protuberatntia occipitalis externa), od której odchodzi w bok kresa karkowa górna (linea nuchae superior), do której sięga przyczep m. czworobocznego (m. trapezius).  W dół odchodzi grzebień potyliczny zewnętrzny (crista occipitalis externa), do którego przyczepia się więzadło karkowe (lig. nuchae) i od którego odchodzi kresa karkowa dolna (linea nuchae inferior). Ta ostatnia rozgranicza dwa pola – górne i dolne; w górnym przyczepia się m. półkolcowy głowy (m. semispinalis capitis), w dolnym zaś począwszy od strony przyśrodkowej ku bocznej kolejno: m. prosty głowy tylny mniejszy (m. rectus capitis posterior minor), m. prosty głowy tylny większy (m. rectus capitis posterior major) i m. skośny głowy górny (m. obliquus capitis superior).   Na powierzchni wewnętrznej łuski znajduje się guzowatość potyliczna wewnętrzna (protuberatntia occipitalis interna). Ku górze odchodzi od niej bruzda zatoki strzałkowej górnej (sulcus sinus sagittalis superioris), gdzie przyczepia się sierp mózgu (falx cerebri); w bok odchodzi bruzda zatoki poprzecznej (sulcus sinus transversi), gdzie przyczepia się namiot móżdżku (tentorium cerebelli); w dół wreszcie odchodzi grzebień potyliczny wewnętrzny (crista occipitalis interna), gdzie przyczepia się sierp móżdżku (falx cerebelli) i wzdłuż którego biegnie zatoka potyliczna (sinus occipitalis). Wszystkie elementy promieniście odchodzące od guzowatości wewnętrznej tworzą wyniosłość krzyżową (eminentia cruciformis). Otwór potyliczny wielki (foramen occipitale magnum) ma kształt nieregularny – można w nim wyróżnić część przednią i tylną. Do części przedniej przyczepiają się więzadła skrzydłowate (ligg. alaria). Przez część tylną przechodzą: przejście rdzenia przedłużonego (medulla oblongata) w rdzeń kręgowy (medulla spinalis), korzenie rdzeniowe n. dodatkowego (radices spinales n. accessorii) (XI), n. podpotyliczny (n. suboccipitalis), t. rdzeniowa przednia i tylna (a. spinalis anterior et posterior), t. kręgowa (a. vertebralis) i jej gałąź oponowa (r. meningeus a. vertebralis).       25 Kość klinowa (os sphenoidale) składa się z trzonu, parzystego skrzydła mniejszego, parzystego skrzydła większego i z parzystego wyrostka skrzydłowego. Trzon (coprus) posiada ścianę górną, dolną, przednia, tylną i z każdej strony boczną. Na ścianie górnej z przodu widoczne jest płaskie miejsce (zw. planum sphenoidale) ograniczone łękiem klinowym (jugum sphenoidale), za którym znajduje się bruzda skrzyżowania (sulcus chaismatis) przeznaczona dla skrzyżowania wzrokowego (ciasma opticum). Bruzdę skrzyżowania od położonego z tyłu dołu przysadkowego oddziela guzek siodła (tuberculum sellae), który rozchodzi się na boki tworząc po każdej stronie wyrostek pochyły średni (processus clinoideus medius). W dole przysadkowym (fossa hypophysialis) leży płat przedni przysadki (lobus anterior hypophysis). Dół ten ogranicza również grzbiet siodła (dorsum sellae), gdzie leży płat tylny przysadki (lobus posterior hypophysis). Grzbiet siodła do tyłu przedłuża się w stok (clivus), w każdy z boków zaś w wyrostek pochyły tylny (processus clinoideus posterior). Dół przysadkowy wraz z przednio-tylnym otoczeniem nazywamy siodłem tureckim (sella turcica), które przechodzi z boku w bruzdę szyjną (sulcus caroticus). Bocznym ograniczeniem tej bruzdy jest języczek klinowy (lingula sphenoidalis), w niej zaś leży zatoka jamista (sinus cavernosus), przez którą przechodzi t. szyjna wewnętrzna (a. carotis interna), n. okoruchowy (n. oculomotorius) (III), n. bloczkowy (n. trochlearis) (IV), n. oczny (n. ophthalmicus) (V1) i n. odwodzący (n. abducens) (VI). Na ścianie przedniej widoczny jest grzebień klinowy (crista sphenoidalis), przedłużający się w dół w dziób klinowy (rostrum sphenoidale). Grzebień ten jest przedłużeniem przegrody zatok klinowych (septum sinuum sphenoideum). Po obu stronach grzebienia znajdują się muszle klinowe (conchae sphenoidales), zamykające od dołu otwór zatok klinowych (apertura sinuum sphenoideum). Ściana dolna należy do zewnętrznej powierzchni podstawy czaszki, zwrócona jest do skrzydeł lemiesza (alae vomeris) i wchodzi w skład sklepienia gardła. Ściana tylna zrasta się z częścią podstawną kości potylicznej przez chrząstkozrost lub kościozrost klinowopotyliczny (synchondrosis s. synostosis sphenooccipitalis). Każda ściana boczna odsyła pozostałe elementy kości klinowej, tj. skrzydło mniejsze (ala minor) i większe (ala major) oraz wyrostek skrzydłowy (processus pterygoideus).       Skrzydło mniejsze (ala minor) składa się z dwóch odnóg ograniczających kanał wzrokowy (canalis opticus), którym przechodzi n. wzrokowy (n. opticus) (II) i t. oczna (a. ophthalmica). Jego brzeg przedni łączy się z kością czołową, tylny zaś stanowi granicę pomiędzy dołem czaszki przednim a środkowym. Przyśrodkowy koniec skrzydła daje z każdej strony wyrostek pochyły przedni (processus clinoideus anterior). Powierzchnia górna skrzydła zwrócona jest do przedniego dołu czaszki (fossa cranialis anterior), dolna zaś do szczeliny oczodołowej górnej (fissura orbitalis superior). Skrzydło większe (ala major) posiada u nasady otwór okrągły (foramen rotundum), którym przechodzi n. szczękowy (n. maxillaris) (V2). Brzeg przedni ogranicza od strony przyśrodkowej szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior), którą przechodzą nerwy zatoki jamistej (III, IV, V1, VI) oraz ż. oczodołowa górna (v. ophthalmica superior). Brzeg boczny zwany jest łuskowym (margo squamosus) lub ciemieniowym (margo parietalis). Brzeg tylny ogranicza szczelinę klinowoskalistą (fissura sphenopetrosa) i otwór poszarpany (foramen lacerum); wzdłuż brzegu tylnego obecny jest otwór owalny (foramen ovale), którym przechodzi n. żuchwowy (n. mandibularis) (V3). W zbiegnięciu się brzegu bocznego z tylnym obecny jest kolec kości klinowej (spina ossis sphenoidalis), który posiada otwór kolcowy (foramen spinosum), przez który przechodzi t. oponowa przednia (a. meningea anterior) i gałąź oponowa n. żuchwowego (r. meningeus n. mandibularis). Powierzchnia mózgowa (facies cerebralis) skrzydła zwraca się do dołu środkowego czaszki (fossa cranialis media), posiada ponadto wyciski palczaste (impressiones digitatae) rozdzielone łękami mózgowymi (juga cerebralia). Powierzchnia oczodołowa (facies orbitalis) ogranicza szczelina oczodołową górną i dolną (fissura orbitalis superior et inferior).Powierzchnia skroniowa (facies temporalis) wchodzi w skład dołu skroniowego (fossa temporalis) Powierzchnia szczękowa (facies maxillaris) tworzy tylną ścianę dołu skrzydłowopodniebiennego (fossa pterygopalatina) Grzebień podskroniowy (crista infratemporalis) rozdziela powierzchnię szczękową od podskroniowej (facies infratemporalis). Wyrostek skrzydłowy (processus pterygoideus) posiada u nasady kanał skrzydłowy (canalis pterygoideus), którym przechodzi t. i n. tego kanału (a. et n. canalis pterygoidei). Sam wyrostek składa się z dwóch blaszek – bocznej i przyśrodkowej. Do blaszki bocznej (lamina lateralis) przyczepia się m. skrzydłowy boczny (m. pterygoideus lateralis), obie zaś blaszki ograniczają dół skrzydłowy (fossa pterygoidea), gdzie przyczepia się m. skrzydłowy przyśrodkowy (m. pterygoideus medialis). Między dolnymi końcami blaszek znajduje się wcięcie skrzydłowe (incisura pterygoidea) uzupełnione przez wyrostek piramidalny kości podniebiennej (processus pyramidalis ossis palatini). W połączeniu obu blaszek obecny jest brzeg posiadający bruzdę skrzydłowopodniebienną (sulcus pterygopalatinus), która wraz z analogicznymi bruzdami na kości podniebiennej i szczęce ograniczają kanał podniebienny większy (canalis palatinus major), którym przechodzą nn. podniebienne (nn. palatini) i t. podniebienna zstępująca (a. palatina descendens). W dolnej części wyrostka skrzydłowego obecny jest wyrostek pochwowy (processus vaginalis); rozgranicza on dwie bruzdy – lemieszowopochwową (sulcus vomerovaginalis), która ze skrzydłem mniejszym ogranicza kanał lemieszowopochwowy (canalis vomerovaginalis) oraz podniebiennopochwową (sulcus palatovaginalis), współtworzącą kanał podniebiennopochwowy (canalis palatovaginalis). Na końcu blaszki przyśrodkowej znajduje się haczyk skrzydłowy (hamulus pterygoideus), który z boku posiada bruzdę (sulcus hamuli pterygoidei). Bruzda ta wywołana jest przewijaniem się przez nią ścięgna m. napinacza podniebienia miękkiego (m. tensor veli palatini), który przyczepia się w dole łódkowatym (fossa scaphoidea) znajdującym się u podstawy blaszki bocznej. Bocznie od tego dołu znajduje się bruzda trąbki słuchowej (sulcus tubae auditivae).       26 Kość czołowa (os frontale) złożona jest z łuski czołowej, parzystej części oczodołowej i nieparzystej części nosowej. Łuska czołowa (squama frontalis) posiada powierzchnię zewnętrzną, wewnętrzną i skroniową. Powierzchnia zewnętrzna oddzielona jest od części oczodołowej brzegiem nadoczodołowym (margo supraorbitalis); posiada ona 2 części – mniejszą dolną, pokrytą skóra nieowłosioną oraz większą górną ze skórą pokrytą włosami. Granicą między nimi jest guz czołowy (tuber frontale) pod którym znajduje się łuk brwiowy (arcus superciliaris). Na powierzchni wewnętrznej obecne jest wcięcie sitowe (incisura ethmoidalis) przedłużające się w otwór ślepy (foramen cecum); nad tym ostatnim widać grzebień czołowy (crista frontalis) rozchodzący się w bruzdę zatoki strzałkowej górnej (sulcus sinus sagittalis suprioris). Powierzchnia skroniowa (facies temporalis) oddzielona jest od zewnętrznej kresą skroniową (linea temporalis), przedłużającą się w wyrostek jarzmowy (processus zygomaticus); ten łączy się końcem z kością jarzmową i stanowi miejsce przyczepu części m. skroniowego (m. temporalis). Powierzchnia skroniowa posiada z tyłu brzeg skroniowy (margo parietalis), który łączy z każdej strony kość czołową ze skrzydłem kości klinowej, a ponadto łączy się z kością ciemieniową szwem wieńcowym (sutura coronalis), przedłużającym się we wspomnianą kresę skroniową. Część oczodołowa (pars orbitalis) oddzielona jest od łuski czołowej brzegiem nadoczodołowym (margo supraorbitalis), który posiada dwie nierówności. Przyśrodkowo położone jest wcięcie lub otwór czołowy (incisura s. foramen frontale), którędy przechodzi t. nadbloczkowa (a. supratrochlearis) i gałąź przyśrodkowa n. nadoczodołowego (r. medialis n. supraorbitalis); bocznie zaś znajduje się otwór lub wcięcie nadoczodołowe (foramen s. incisura supraorbitalis), którędy przechodzi t. nadoczodołowa (a. supraorbitalis) i gałąź boczna n. nadoczodołowego (r. medialis n. supraorbitalis). Na powierzchni oczodołowej (facies orbitalis) bocznie znajduje się dół gruczołu łzowego (fossa glandulae lacrimalis), zaś przyśrodkowo – dołek bloczkowy (fovea trochlearis), w którym znajduje się kolec bloczkowy (spina trochlearis), którym przewija się ścięgno m. skośnego górnego (gałki ocznej) (tendo m. obliqui superioris (bulbi)). Na powierzchni mózgowej (facies cerebralis) znajdują się wyciski palczaste (impressiones digitatae) porozdzielane łękami mózgowymi (juga cerebralia). Na brzegu przyśrodkowym znajdują się 2 krawędzie i 2 otwory. Z krawędzi jedna skierowana jest do oczodołu i kontaktuje się z wyrostkiem czołowym szczeki (processus frontalis maxillae), kością łzową (os lacrimale) i blaszką oczodołową kości sitowej (lamina orbitalis ossis ethmoidalis); druga krawędź skierowana jest do wcięcia sitowego (incisura ethmoidalis) i kontaktuje się z blaszką sitową kości sitowej (lamina cribrosa ossis ethmoidalis); obie krawędzie rozdzielone są dołkami sitowymi (foveolae ethmoideae). Otwór sitowy przedni (foramen ethmoidale anterius) współtworzy kanał oczodołowoczaszkowy (canalis orbitocranialis), przez który przechodzi n. sitowy przedni (n. ethmoidalis anterior) i naczynia sitowe przednie (vasa ethmoidalia anteriora); komunikuje się on z dołem przednim czaszki. Otwór sitowy tylny (foramen ethmoidale posterius) współtworzy kanał oczodołowositowy (canalis orbitoethmoidalis), przez który przechodzi n. sitowy tylny (n. ethmoidalis posterior) i naczynia sitowe tylne (vasa ethmoidalia posteriora); komunikuje się on z komórkami sitowymi tylnymi (cellulae ethmoidales posteriores). Brzeg tylny czyli klinowy (margo sphenoideus) kontaktuje się ze skrzydłami kości klinowej. Część nosowa (pars nasalis) znajduje się między częściami oczodołowymi. Posiada kolec nosowy (spina nasalis) i brzeg nosowy (margo nasalis), który kontaktuje się z każdej strony z kością nosową (os nasale) i ma otwór zatoki czołowej (apertura sinus frontalis); ten ostatni prowadzi do zatoki czołowej (sinus frontalis), oddzielonej od przeciwległej przez przegrodę zatok czołowych (septum sinuum frontalium).         

: Data Publikacji.: 10-12-25

Tight Hip Flexors: Get Rid of back pain, Boost Energy and Feel Healthy. Instantly!

: Opis.: If You're In Pain, START. 10 Exercises for Back and Hip Pain You Should Be Doing Now. Do This 5 minute Exercise When It Hurts to Stand. Your Hip Flexors and Hamstrings Can Hurt Your Back. The Best Tips for Back Spasms. An Easy Stretch To Relieve Glute (Butt) Muscle Pain. Conquer Your Morning Stiffness. Your hips are the bridge between your upper body and lower body. They are at the center of your body's movement.    Sitting within the well of your hip and lower spine is the psoas major muscle, one of the two muscles that makes up the iliopsoas.    It's often called the "mighty" psoas (pronounced so-az) for the many important functions it plays in the movement of your body.    The psoas is the only muscle in the human body connecting the upper body to the lower body.    The muscle attaches to the vertebrae of the lower spine, moves through the pelvis and connects to a tendon at the top of the femur. It also attaches to the diaphragm, so it's connected to your breathing, and upon it sits all the major organs.    A functioning psoas muscle creates a neutral pelvic alignment, stabilizes the hips, supports the lower spine and abdomen, supports the organs in the pelvic and abdominal cavity and gives you greater mobility and core strength.    When it functions well, it has the power to...  ... help you achieve peak performance day after day after day.  ... rapidly drop ugly body fat that stubbornly clings to your body.  ... train harder, heavier and gain strength faster than you thought possible.  ... hit your peak of sexual health.  ... flood your mind and body with renewed energy and vigor.    Put simply, this muscle is the core of activity in your body. So, when it's out of balance or if the psoas tightens, there are serious consequences which flow throughout the body.    And there's one activity, in particular, that's the sworn enemy of your psoas muscle...

: Data Publikacji.: 05-12-25

BIOLOGIA. Układ kostny człowieka. Część 3.

: Opis.: Kości kończyny dolnej (ossa membri inferioris) dzielimy, podobnie jak w przypadku kończyny górnej, na obręcz kończyny dolnej oraz na szkielet kończyny dolnej wolnej. Obręcz kończyny dolnej składa się z kości miednicznej (os coxae), która powstaje z zrośnięcia się kości biodrowej (os ilium), kulszowej (os ischii) i łonowej (os pubis). Na kościec kończyny dolnej wolnej składa się kość udowa (femur), rzepka (patella), kości podudzia – piszczel (tibia) i strzałka (fibula) oraz kości stopy (ossa pedis), w skład których wschodzą kości stępu (ossa tarsi), kości śródstopia (ossa metatarsi) oraz kości palców stopy czyli paliczki stopy (ossa digitorum pedis s. phalanges pedis). Kość miedniczna powstaje ze zrośnięcia się kilku początkowo samodzielnych kości. Wpierw (6 rok życia) zrasta się kość kulszowa (os ischii) z kością łonową (os pubis), dając kość łonowokulszową (os puboischium), która następnie w wieku 16-18 lat zrasta się z kością biodrową (os ilium). Kość miedniczna wraz z kością krzyżową (os sacrum) tworzy miednicę (pelvis), którą dzielimy na miednicę większą (pelvis major) i mniejszą (pelvis minor).       16. Kość biodrowa ogranicza miednicę większą z tyłu i z boku, zaś kość łonowokulszowa ogranicz miednicę mniejszą z przodu i z boku. Kość miedniczna przebita jest otworem zasłonowym (foramen obturatum); posiada również dwa duże wcięcia – przednie i tylne. Wcięcie przednie nazywamy biodrowołonowym (incisura iliopubica); dzieli się ono na część boczną czyli rozstęp mięśniowy (lacuna musculorum) przez który przechodzi m. biodrowolędźwiowy (m. iliopsoas) i n. udowy (n. femoralis) oraz na część przyśrodkową czyli rozstęp naczyniowy (lacuna vasorum) przez który przechodzą naczynia udowe (vasa femoralia). Wcięcie tylne nazywamy kulszowym; podzielone jest ono przez kolec kulszowy (spina ischiadica) na wcięcie kulszowe większe (incisura ischiadica major) i mniejsze (incisura ischiadica minor).  Kość biodrowa (os ilium) skład się z trzonu (corpus ossis ilii) oraz talerza (ala ossis ilii). Górny brzeg talerza stanowi grzebień biodrowy (crista iliaca), uznawany za dolną granicę brzucha, a jego przednia część ogranicza dół biodrowy (fossa iliaca). Na grzebieniu znajdują się 3 listewki, stanowiące miejsce przyczepu dla mięśni. Najbardziej zewnętrzna listewka to warga zewnętrzna (labium externum); w 2/3 przedniej części przyczepia się do niej m. skośny brzucha zewnętrzny (m. obliquus abdominis externus), zaś w 1/3 tylnej – m. najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi).   Listewka środkowa to kresa pośrednia (linea intermedia) do której przyczepia się m. skośny brzucha wewnętrzny (m. obliquus abdominis internus). Najbardziej wewnętrzna listewka to warga wewnętrzna (labium internum), do której z przodu przyczepia się m. porzeczny brzucha (m. transversus abdominis), zaś z tyłu m. czworoboczny lędźwi (m. quadratus lumborum). Grzebień biodrowy kończy się dwoma kolcami – przednim górnym (spina iliaca anterior superior) i tylnym górnym (spina iliaca posterior superior). Do pierwszego z nich przyczepia się m. krawiecki (m. sartorius), m. napinacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae latae) oraz więzadło pachwinowe (lig. inguinale). Kość biodrowa posiada dwie powierzchnie – krzyżowomiedniczną i pośladkową. Powierzchnia krzyżowomiedniczna (facies sacropelvina) dzieli się na część brzuszną, krzyżową i miedniczną. Część brzuszną (pars abdominalis) stanowi dół biodrowy (fossa iliaca) gdzie przyczepia się m. biodrowy (m. iliacus). Dół biodrowy przedłuża się w bruzdę, w której leży m. biodrowolędźwiowy (m. iliopsoas); bruzda ta ograniczona jest od strony przyśrodkowej przez wyniosłość biodrowołonową (eminentia iliopubica), zaś od strony bocznej przez kolec biodrowy przedni dolny (spina iliaca anterior inferior) gdzie przyczepia się część ścięgna m. prostego uda (m. rectus femoris) oraz więzadło biodrowoudowe (lig. iliofemorale). Część krzyżowa (pars sacralis) posiada powierzchnię uchowatą (facies auricularis) zakończoną kolcem biodrowym tylnym dolnym (spina iliaca posterior inferior). Za powierzchnią tą znajduje się guzowatość biodrowa (tuberositas iliaca) gdzie przyczepiają się więzadła krzyżowobiodrowe międzykostne (ligg. sacroiliaca interossea). Wzdłuż powierzchni uchowatej biegnie bruzda przystawowa (sulcus paraglenoidalis), do której przyczepia się torebka stawu krzyżowobiodrowego (capsula articularis sacroiliaca). Część miedniczna (pars pelvina) jest elementem trzonu kości biodrowej. Od części brzusznej oddzielona jest kresą łukowatą (linea arcuata), która wchodzi w skład kresy granicznej (linea terminalis), stanowiącej granicę pomiędzy miednica większa i mniejszą. Na powierzchni pośladkowej (facies glutea) znajdują się 3 kresy pośladkowe: przednia (linea glutea anterior), dolna (linea glutea inferior) i tylna (linea glutea posterior). W polu między kresą przednią i dolną przyczepia się m. pośladkowy najmniejszy (m. gluteus minimus), w polu między kresą dolną a tylną – m. pośladkowy średni (m. gluteus medius), zaś w polu poza kresą tylną – m. pośladkowy największy (m. gluteus maximus).       17 Kość kulszowa (os ischii) posiada trzon oraz gałąź . Od trzonu (corpus ossis ischii) odchodzi w tył kolec kulszowy (spina ischiadica), do którego przyczepia się więzadło krzyżowokolcowe (lig. sacrospinale) i który rozdziela wcięcie kulszowe większe i mniejsze (incisura ischiadica major et minor). Trzon przechodzi w gałąź rowkiem, do którego przyczepia się więzadło kulszowoudowe (lig. ischiofemorale). Gałąź (ramus ossis ischii) posiada część panewkową (pars acetabularis) i łonową (pars pubica), które łączą się pod kątem prostym w guzie kulszowym (tuber ischiadicum), po wewnętrznej stronie którego obecny jest wyrostek sierpowaty (processus falciformis). Guz kulszowy jest miejscem przyczepu mm. prostowników uda (mm. extensores femoris): m. półścięgnistego (m. semitendinosus), m. półbłonistego (m. semimembranosus) i głowy długiej m. dwugłowego uda (caput longum m. bicipitis femoris), a także: więzadła krzyżowoguzowego (lig. sacrotuberale), części m. przywodziciela wielkiego (m. adductor magnus) oraz m. czworobocznego uda (m. quadratus femoris).           18 Kość łonowa (os pubis) składa się z trzonu oraz gałęzi górnej i dolnej. Trzon (corpus ossis pubis) tworzy przednią część panewki (acetabulum) i posiada wyniosłość biodrowołonową (eminentia iliopubica), która stanowi granicę z trzonem kości biodrowej. Gałąź dolna (ramus inferior ossis pubis) posiada powierzchnię spojeniową (facies symphysialis), która współtworzy spojenie łonowe (symphysis pubica). Gałąź górna (ramus superior ossis pubis) posiada 3 brzegi – górny, przedni i tylny. Brzeg górny (margo superior) to grzebień kości łonowej (pecten ossis pubis); przedłuża się kresę łukowatą (linea arcuata) i ma guzek łonowy (tuberculum pubicum). Brzeg przedni i tylny (margo anterior et posterior) tworzą grzebień zasłonowy (crista obturatoria), który posiada guzek zasłonowy przedni i tylny (tuberculum obturatorium anterius et posterius). Pomiędzy tymi brzegami znajduje się bruzda zasłonowa (sulcus obturatorius), która wraz z błoną zasłonową (membrana obturatoria) wypełniającą otwór zasłonowy (foramen obturatum) ogranicza kanał zasłonowy (canalis obturatorius), przez który przechodzą naczynia i n. zasłonowy (vasa obturatoria et n. obturatorius).       19 Kość udowa (femur) jest kością długą. Na nasadzie bliższej (epiphysis proximalis) znajduje się głowa (caput ossis femoris). Ma ona dołek głowy (fovea capitis ossis femoris), od którego odchodzi więzadło głowy (lig. capitis femoris). Głowa łączy się z trzonem poprzez szyjkę (collum ossis femoris). Na trzonie (corpus ossis femoris) w pobliżu nasady bliższej znajdują się dwa krętaże – większy i mniejszy. Krętaż większy (trochanter major) jest miejscem przyczepu m. pośladkowego najmniejszego i średniego (m. gluteus minimus et medius) oraz m. gruszkowatego (m. piriformis). W jego pobliżu znajduje się dół krętażowy (fossa trochanterica), gdzie dochodzą ścięgna m. zasłaniacza wewnętrznego i zewnętrznego (m. obturatorius intrnus et externus). Do krętaża mniejszego (trochanter minor) przyczepia się m. biodorowolędźwiowy (m. iliopsoas). Granicą między krętażami jest z tyłu grzebień międzykrętażowy (crista intertrochanterica), a z przodu kresa miedzykrętażowa (linea intertrochanterica), do której przyczepia się więzadło biodrowoudowe (lig. iliofemorale) i kulszowoudowe (lig. ischiofemorale). Powierzchnia trzonu jest na przekroju okrągła i gładka, z wyjątkiem położonej z tyłu kresy chropawej (linea aspera). Skład się ona z wargi bocznej i przyśrodkowej. Warga boczna (labium laterale) przedłuża się w górze w guzowatość pośladkową (tuberositas glutea), a w dół w nadkłykieć boczny (epicondylus lateralis); ponadto przyczepia się doń m. obszerny boczny (m. vastus lateralis) i głowa krótka m. dwugłowego uda (caput breve m. bicipitis femoris). Warga przyśrodkowa (labium mediale) przedłuża się w górze w kresę miedzykrętażową (linea intertrochanterica) i w kresę  grzebieniową (linea pectinea), gdzie przyczepia się m. grzebieniowy (m. pectineus), w dole zaś w nadkłykieć przyśrodkowy (epicondylus medialis) i w guzek przywodzicieli (tuberculum adductorium), gdzie przyczepia się m. przywodziciel wielki (m. adductor magnus); ponadto warga stanowi przyczep dla mm. przywodzicieli uda (mm. adductoris femoris). Na nasadzie dalszej (epiphysis distalis) obecne są dwa kłykcie – boczny i przyśrodkowy (condylus lateralis et medialis). Pomiędzy nimi znajduje się dół międzykłykciowy (fossa intercondylaris) i kresa międzykłykciowa (linea intercondylaris). Każdy kłykieć posiada nad sobą odpowiedni nadkłykieć; do nadkłykci przyczepiają się więzadła poboczne kolana – odpowiednio boczne i przyśrodkowe (lig. collaterale laterale et mediale). Przednie powierzchnie kłykci stanowią powierzchnię rzepkową (facies patellaris). Oba nadkłykcie wraz z kresą międzykłykciową ograniczają powierzchnię podkolanową (facies poplitea). Rzepka (patella) jest największą w organizmie ludzkim trzeszczką, czyli kością znajdującą się wewnątrz więzadła. Rzepka znajduje się w ścięgnie końcowym m. czworogłowego uda (m. quadriceps femoris). Posiada podstawę (basis) i szczyt (apex). Na powierzchni przedniej znajdują się otworki naczyniowe (foramina vasorum), a na powierzchni tylnej – powierzchnia stawowa (facies articularis) podzielona na część przyśrodkową i boczną (pars medialis et lateralis).     20 Piszczel (tibia) jest kością długą. Na nasadzie bliższej (epiphysis proximalis) od strony górnej widoczne są dwa kłykcie – boczny i przyśrodkowy (condylus lateralis et medialis), z których każdy posiada powierzchnię stawową górną (facies articularis superior). Ponadto kłykieć boczny posiada powierzchnię stawową strzałkową (facies articularis fibularis) do połączenia z głową strzałki (caput fibulae) oraz guzowatość pasma biodrowopiszczelowego (tuberositas tractus iliotibialis), do której pasmo to dochodzi. Pomiędzy kłykciami znajduje się wyniosłość międzykłykciowa (eminentia intercondylaris), na której obecne są guzki międzykłykciowe – boczny i przyśrodkowy (tuberculum intercondylare laterale et mediale) oraz pola międzykłykciowe – przednie i tylne (area intercondylaris anterior et posterior), gdzie przyczepiają się więzadła krzyżowe kolana (ligg. cruciformia genus). Trzon (corpus tibiae) posiada brzegi: przyśrodkowy (margo medialis), międzykostny (margo interosseus) i przedni (margo anterior), na którym znajduje się guzowatość piszczeli (tuberositas tibiae), gdzie przyczepia się więzadło rzepki (lig. patellae). Posiada również powierzchnie: boczną (facies lateralis), przyśrodkową (facies medialis) i tylną (facies posterior), gdzie widzimy kresę m. płaszczkowatego (linea m. solei), stanowiącą granicę pomiędzy tym mięśniem a m. podkolanowym (m. popliteus). Na nasadzie dalszej (epiphysis distalis) od strony stopy widzimy powierzchnię stawową dolną (facies articularis inferior), od strony bocznej – wcięcie strzałkowe (incisura fibularis), od strony przyśrodkowej – kostkę przyśrodkową (malleolus medialis) z powierzchnią stawową kostkową (facies articularis malleolaris). Na stronie tylnej znajduje się bruzda kostkowa (sulcus malleolaris), przez którą przechodzi ścięgno m. piszczelowego przedniego (tendo m. tibialis posterioris) i ścięgno m. zginacza palców długiego (tendo m. flexoris digitorum longi).       21 Strzałka (fibula) również jest kością długą. Nasadę bliższą (epiphysis proximalis) nazywa się głową strzałki (caput fibulae). Znajduje się na niej szczyt głowy strzałki (apex capitis fibulae) oraz powierzchnia stawowa głowy strzałki (facies articularis capitis fibulae). Oprócz tego na zewnętrznej stronie głowy kończą się: ścięgno m. dwugłowego uda (tendo m. bicipitis femoris), więzadło poboczne strzałkowe (lig. collaterale fibulare), część m. strzałkowego długiego (m. fibularis longus) i część m. płaszczkowatego (m. soleus). Trzon strzałki (corpus fibulae) posiada brzeg przedni (margo anterior), tylny (margo posterior) i międzykostny (margo interosseus). Do dwóch pierwszych przyczepiają się przegrody międzymięśniowe goleni – odpowiednio przednia i tylna (septum intermusculare cruris anterior et posterior). Brzeg międzykostny łączy się z grzebieniem pośrodkowym (crista medialis). Trzon posiada również powierzchnię tylną (facies posterior), boczną (facies lateralis) i przyśrodkową (facies medialis), gdzie występuje grzebień pośrodkowy i gdzie przyczepia się błona międzykostna goleni (membrana interossea cruris). Nasada dalsza (epiphysis distalis) przedłuża się w kostkę boczną (malleolus lateralis), która posiada swój dół (fossa malleoli lateralis) oraz powierzchnię stawową kostkową (facies articularis malleolaris), łączącą się z kością skokową (talus). Obecna jest również bruzda kostki bocznej (sulcus malleoli lateralis), przez którą przewijają się ścięgna mm. bocznych goleni (mm. laterales cruris), tj. m. strzałkowego długiego i krótkiego (m. fibularis longus et brevis).       22 Kości stopy (ossa pedis) dzielą się na kości stępu, kości śródstopia i kości palców stopy. Kości stępu (ossa tarsi) występują w dwóch szeregach – bliższym i dalszym. Do szeregu bliższego należy kość skokowa (talus) i kość piętowa (calcaneus), między oba szeregi wciska się kość łódkowa (os naviculare), zaś do szeregu dalszego należą 3 kości klinowate (ossa cuneiformia) i kość sześcienna (os cuboideum). Kość skokowa (talus) składa się z trzonu, szyjki i głowy. Na trzonie (corpus tali) występuje bloczek (trochlea tali), który posiada powierzchnię górną (facies superior) łączącą się z powierzchnią stawową dolną piszczeli (facies articularis inferior tibiae), powierzchnię kostkową boczną (facies malleolaris lateralis) łączącą się z kostką boczną i wysyłającą wyrostek boczny kości skokowej (processus lateralis tali) oraz powierzchnię kostkową przyśrodkową (facies malleolaris medialis) łączącą się z kostką przyśrodkową. Na trzonie znajduje się jeszcze powierzchnia stawowa piętowa tylna (facies articularis calcanea posterior) łącząca się z kością piętową i wyrostek tylny kości skokowej (processus posterior tali), rozdzielony na guzek boczny i przyśrodkowy (tuberculum laterale et mediale) bruzdą ścięgna m. zginacza długiego kciuka (sulcus tendinis m. flexoris hallucis longi). Na szyjce (collum tali) znajduje się powierzchnia stawowa piętowa średnia (facies articularis calcanea media) łącząca się z podpórką kości piętowej (sustentaculum tali) oraz bruzda kości skokowej (sulcus tali) która z bruzda kości piętowej (sulcus calcanei) tworzy zatoką stępu (sinus tarsi) wypełnioną więzadłem skokowopiętowym międzykostnym (lig. talocalcaneum interosseum). Na głowie (caput tali) znajduje się powierzchnia stawowa łódkowa (facies articularis navicularis), powierzchnia stawowa dla więzadła piętowołódkowego (facies articularis pro ligamento calcaneonaviculari) i powierzchnia stawowa piętowa przednia (facies articularis calcanea anterior). Kość piętowa (calcaneus) składa się z guza i trzonu. Guz (tuber calcanei) posiada wyrostek boczny i przyśrodkowy (processus medialis et lateralis tuberis calcanei), a także jest miejscem przyczepu więzadła piętowego (Achillesa) (tendo calcanei). Na trzonie (corpus calcanei) z przodu widzimy powierzchnię stawową sześcienną (facies articularis cuboidea) dla kości sześciennej, po stronie przyśrodkowej – podpórkę, a z boku – bloczek strzałkowy.   Podpórka (sustentaculum tali) posiada powierzchnię stawową skokową średnią i przednią (facies articularis talaris media et anterior); na powierzchni przedniej znajduje się bruzda kości piętowej (sulcus calcanei) współtworząca zatokę stępu, dalej zaś widać powierzchnię stawową skokową tylną (facies articularis talaris posterior). Na dole podpórki mamy bruzdę ścięgna m. zginacza długiego kciuka (sulcus tendinis m. flexoris hallucis longi). Przez bloczek strzałkowy (trochlea fibularis) przewijają się ścięgna m. strzałkowego długiego i krótkiego (tendo m. fibularis longi et brevis), stąd bruzda ścięgien mięśni strzałkowych (sulcus tendinum musculorum fibularium). Kość łódkowa (os naviculare) posiada powierzchnię grzbietową i podeszwową. Na pierwszej z nich obecna jest guzowatość (tuberositas ossis navicularis) gdzie przyczepia się ścięgno m. piszczelowego tylnego (m. tibialis posterior), zaś na powierzchni podeszwowej mamy bruzdę dla ścięgna tego mięśnia. Kości klinowate (ossa cuneiformia) są 3: przyśrodkowa (os cuneiforme mediale) największa, pośrednia (os cuneiforme intermedium) najmniejsza i najkrótsza oraz boczna (os cuneiforme laterale). Jak nazwa wskazuje, wszystkie mają kształt klinów, z tym że przyśrodkowa skierowana jest klinem w górę, zaś pozostałe w dół. Kość sześcienna (os cuboideum) posiada guzowatość (tuberositas ossis cuboideum), a na krótszej ścianie bocznej wcięcie z bruzdą ścięgna m. strzałkowego długiego (sulcus tendinis m. fibularis longi)   Kości śródstopia (ossa metatarsi) występują w liczbie 5. Każda składa się z podstawy (basis), trzonu (corpus) i głowy (caput). Po bocznej stronie obecny jest dołek dla więzadła pobocznego (lig. collaterale).       Kości palców stopy czyli paliczki stopy (ossa digitorum pedis s. phalanges pedis) rozmieszczone są podobnie jak w ręce – paluch (hallux s. hallex) posiada paliczek bliższy i dalszy (phalanx proximalis et distalis), zaś pozostałe palce – paliczek bliższy, środkowy i dalszy (phalanx proximalis, media et distalis). Każdy paliczek posiada podstawę (basis), trzon (corpus) i głowę (caput), na której w paliczkach dalszych obecna jest guzowatość paliczka dalszego (tuberositas phalangis distalis).          

: Data Publikacji.: 05-12-25